Kunnen schoolmaaltijden de ongelijkheid tussen kinderen doen afnemen?

Gratis schoolmaaltijden zouden de ongelijkheid tussen kinderen tegen moeten gaan. Eind 2022 werd dit dan ook geïntroduceerd. Hoe staat het er nu voor met deze ontwikkeling?

‘Soms een klein boterhammetje, maar ook kinderen die zeggen: “Juf, we hadden alleen groen brood, dus ik heb maar niets meegenomen.”’ Dat vertelt een Rotterdamse schooldirecteur in een fragment van Pointer dat getoond wordt in Khalid & Sophie. Het zijn schrijnende verhalen waarin armoede in Nederland goed zichtbaar wordt. ‘Het gaat vaak om kleine dingen’, vertelt docent Lucelle Comvalius in De Vooravond. ‘Bijvoorbeeld: wat zit in de broodtrommel? Dat vertelt vaak al het hele verhaal. Niet per se een lege broodtrommel, maar wel een minder voedzame. Wit brood met zoet beleg, in plaats van vers.’

Om die armoede tegen te gaan, ging afgelopen jaar een nieuwe maatregel in. Bepaalde scholen komen in aanmerking voor een subsidie, waarbij ze maaltijden op school kunnen aanbieden of ouders een steuntje in de rug kunnen geven. Er werd voor 100 miljoen euro aan voedselbonnen en schoolontbijtjes uitgetrokken voor de schoolmaaltijden. ‘Armoede is niet iets waar je mee te koop loopt. Zeker niet als je bang bent dat je je kinderen ook geen brood kan meegeven naar school’, vertelt toenmalig minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs Dennis Wiersma in Khalid & Sophie.

‘Het zijn scholen met kinderen waarvan ten minste dertig procent afkomstig is uit een gezin met een laag inkomen, legt Tessa Jenniskens van onderzoeksinstituut KBA Nijmegen uit in De Nieuws BV. ‘Vervolgens kunnen deze scholen subsidie aanvragen waarbij ze kunnen kiezen voor maaltijden op school of een boodschappenkaart voor ouders.’ De boodschappenkaart is een pas die ouders ontvangen waar per kind 25 euro op wordt gestort; een bedrag dat ze kunnen gebruiken om boodschappen van te doen. Jenniskens ziet bij beide maatregelen positieve effecten: ‘Maaltijden op school zorgen voor gelijkheid. Iedereen krijgt dezelfde maaltijd, wat zorgt voor een goede sfeer en meer energie. Bij de boodschappenkaart zien we dat het de financiële stress bij de ouders wegneemt: ouders krijgen dan eens in de twee weken per kind een bedrag op hun kaart, dat ze kunnen besteden aan boodschappen.’ Scholen bepalen zelf van welke regeling zij gebruikmaken.

Afgelopen december bleek dat er een enorme toename is in het aantal scholen dat gebruikmaakt van de gratis maaltijden. Joop berichtte dat in een half jaar tijd het aantal scholen dat gebruikmaakt van de regeling flink is toegenomen: ‘In mei vorig jaar deden er 1300 scholen mee; inmiddels zijn dat er 1900.’

‘Het blijkt dat kinderen met minder honger in de klas zitten, en meer energie en een betere concentratie hebben’, vertelt Jenniskens na navraag bij de scholen.

Voor de ouders is het lastig dat de school weet dat ze er financieel niet goed voor staan. ‘Er wordt aan dat probleem gewerkt door verschillende communicatiematerialen in te zetten: aandacht met belang voor de kaart, waarbij zoveel mogelijk wordt vermeld dat het in principe anoniem is, buiten één persoon van de school. Toch blijkt uit een enquête dat er nog steeds schaamte is onder ouders, dus daar zou nog meer aandacht aan besteed moeten worden. Bijvoorbeeld door vanuit de school zelf het gesprek aan te gaan of op andere manieren hierover te communiceren.’

Scholen kunnen tot eind dit jaar nog een gratis maaltijd of boodschappenkaart aanbieden aan ouders, maar er heersen nu al zorgen om de voortgang van dit programma, want dat is aan het nieuwe kabinet. ‘Omdat het een tijdelijke regeling is, is het nog de vraag of het opweegt tegen hetgeen wat het oplevert’, aldus Jenniskens. ‘Voor ouders is het een aanzienlijk financiële prikkel. Momenteel neemt het de stress weg omdat het aangeboden wordt, maar het is nog maar de vraag of het door kan gaan. Ik hoop dat de politiek de positieve ervaringen van ouders en scholen meeneemt in de besluitvorming daarover.’