Sterven dialecten uit onder jongeren?

Het aantal jongeren in Nederland dat dialect spreekt, wordt steeds minder. Dat zegt universitair taaldocent Stef Grondelaers in Alledaagse Vragen. ‘Er ontstaat wel een nieuw soort taal door de combinatie van dialect en straattaal.’

Belangrijk onderscheid
Het is een bekende misvatting dat een dialect hetzelfde is als een accent, maar er bestaat een belangrijk verschil tussen de twee. Een dialect heeft een eigen grammatica, woordenschat en tongval. Een accent is een fonetische variatie op de taal, zonder eigen woordenschat.

Standaardtaal
Maar waar komen die dialecten precies vandaan? ‘Mensen denken vaak dat die van de stam naar taal zijn afgeleid’, zegt Grondelaers, ‘maar het is net omgekeerd. De stam naar taal is in de zestiende eeuw uit de dialecten gecreëerd. Dialecten zijn eigenlijk de meest pure taalsystemen. In de zestiende eeuw wilde men een 'bovengewestelijke' nationale taal en heeft men uit dialecten een standaardtaal gecreëerd. Maar in de praktijk is dat het dialect van het meest toonaangevende of welvarende gebied, rond Den Haag en de Randstad.’

‘Nederland heeft niet per se veel dialecten’, gaat Grondelaers verder. ‘Er zijn bijvoorbeeld een stuk minder dialecten in Nederland dan in omringende landen. In Limburg en de Nedersaksische gebieden (waar onder meer Twente toe behoort, red.) heb je nog wel dialecten, maar verder wordt in het grootste deel van Nederland nauwelijks nog dialect gesproken.’

Straattaal
Grondelaers constateert dat sommige jongeren dialect nog altijd omarmen, maar dat soms ook op foutieve wijze doen. ‘Ze imiteren soms Brabantse dialecten die niet correct zijn. Een andere keer wordt het ook weer gemixt met straattaal, waardoor je een nieuw soort taal krijgt.’ Dat ziet ook Ellen Peters, die het boekje Twents voor Dummies schreef. ‘De functie van taal verandert’, vertelt ze in Spijkers met Koppen. ‘Het wordt een soort straattaal; we praten niet meer zo plat als onze oma's en opa’s constant doen.’

‘Want oude mensen in verzorgingshuizen kunnen soms niet eens Nederlands’, vervolgt ze. De truc om het dialect levend te blijven is ‘het gewoon blijven praten’, stelt Peters. ‘En lezen, voegt ze daaraan toe. ‘Probeer het gewoon. Taal verandert en dat is alleen maar leuk. Het is niet erg als je het niet goed doet.’