Jeroen Pauw bezocht aardbevings­slachtoffers Turkije: 'Je zag veel vreugde bij mensen dat ze nog leven en tegelijkertijd veel leed'

Via giro 555 werd er 120 miljoen euro opgehaald voor de aardbevingsslachtoffers in Turkije. Jeroen Pauw onderzocht ter plaatse hoe de hulp wordt besteed.

Na Haïti, Japan, Nepal, Bangladesh, Sint-Maarten en Oekraïne doe je nu verslag vanuit de zwaar getroffen Turkse gebieden rond Antakya, Gaziantep en het grensgebied met Syrië.
'We hebben door heel het gebied kunnen reizen en het eerste dat opviel, naast de verwoesting die je ziet, is de enorme angst bij de mensen omdat de aarde er nog steeds in beweging is. Hele families leven in tenten in hun eigen tuin omdat niemand in huis durft te zijn. Er staat zo weinig overeind dat je je afvraagt waar je moet beginnen. Eigenlijk zou je het gebied het liefst willen verlaten, maar mensen zijn economisch en emotioneel gebonden aan de streek en willen niet weg. Hele dorpen zijn nu opgebouwd uit tijdelijke, kant-en-klare gebouwtjes, zogenoemde portakabins. Die tijdelijkheid is relatief, want als je doorvraagt, rekent iedereen erop dat mensen er minimaal nog wel vijf jaar zullen moeten verblijven. Het gebied bevindt zich immers op een breuklijn en daar nieuwbouw plegen die bestand is tegen een volgende beving, vergt veel onderzoek en voorbereidingen. Het ingezamelde geld wat nu uitgegeven wordt gaat bijvoorbeeld naar de aanleg van infrastructuur en die eerdergenoemde portakabins. Vanuit die situatie kan men weer denken aan opbouwen, komt het dagelijkse leven weer enigszins op gang en kan men in eigen levensonderhoud voorzien. Denk daarbij aan winkeltjes, ­kapperszaken maar ook schooltjes zodat de streek weer kan functioneren. En dan is geld geven het meest adequate middel, want lokaal weet men het beste wat nodig is.'

Wie bepaalde de route en wat je wel en niet ging zien?
'De reis is door het team onder leiding van NOS-eindredacteur Paul Vloon goed voorbereid, maar eenmaal onderweg is het enorm improviseren. Je spreekt mensen die een verhaal hebben dat zo aangrijpend is, waardoor je besluit je plannen te herzien. En juist die ontmoetingen waren natuurlijk talrijk. Organisatorisch bleek het op heel veel plaatsen bouwtechnisch te onveilig om te verblijven waardoor we noodgedwongen vaak terugvielen op een vertrouwd hotel. Ondanks alle ellende was er ook tijd voor vreugde. In Antakya kwamen we midden in de viering van het 100 jaar bestaan van de republiek Turkije terecht, inclusief muziek, vlaggetjes en een heuse parade. Die feestende mensen die eigenlijk te midden van verwoeste gebouwen heel weinig te vieren hadden, zorgden daarmee voor een heel onwerkelijke situatie. Je zag veel vreugde bij mensen die blij zijn dat ze nog leven, maar tegelijkertijd veel leed. We troffen een man die blij was het overleefd te hebben, maar wel z’n vier kinderen had verloren. We hebben gefilmd op een begraafplaats met honderden doden, aangelegd vanaf februari. Daar staan zoveel namen van ­jonge mensen tussen en dat houdt niet op. Als cameraploeg voelt het bijna ongepast, eenzelfde gevoel wat ik had in Oekraïne.'

In Antakya werd volgens Amnesty de noodtoestand aan gegrepen door de overheid, om burgers te martelen en zelfs te doden.
'Het is ons niet gelukt om een wanklank te vinden. Iedereen was blij dat wij er waren en sprak – los van het enorme verdriet – lovend over de snelle hulpverlening en met name ook de hulp die uit Nederland op gang kwam. Maar ik zeg er onmiddellijk bij: wij bezochten de plekken waar hulpverlening op gang kwam en daar is men positiever dan in de Syrische wijken waar we kwamen. Daar was men al blij dat er geen oorlog was en waren inwoners vooral afwachtend. De situatie van dit moment in Turkije laat zich slecht vergelijken met eerdere acties, zoals in het onherbergzame Nepal en de situatie op een eiland als Sint-Maarten. Turkije is een megagroot land dat voor groot deel ook níet is getroffen. Dus op alle dagen wordt er keihard gewerkt en is men al negen maanden bezig puin te ruimen, maar aan opbouwen is men nog niet toe. Het is erger dan ik had verwacht. We hebben uren gereden en zagen alleen maar verwoeste steden en dorpen met ingestorte gebouwen. Met zangeres Karsu ben ik naar een enorme olijvenboomgaard geweest die zich op een zogenoemde breuklijn bevond. Over 80 meter lengte liep een scheur van 100 meter diep. Dan zie je wat een ongelooflijke kracht er is vrijgekomen bij deze aardbeving. Bij de eerdere acties gingen we precies een jaar later terug naar het rampgebied. We zijn nu negen maanden na de aardbeving gegaan omdat de winter eraan zit te komen en het er dan flink koud kan worden.'

Dan nog even over de verkiezingen. Over jouw rol op tv (tijdens deze verkiezingen) is veel te doen geweest. Zo zou je niet kritisch bevraagd zijn bij Khalid & Sophie, omdat je hen eerder gecoacht zou hebben.
'Dat heeft me enorm verbaasd. Sophie, die ik al jaren ken, heeft me weleens om advies gevraagd. Khalid heb ik op verzoek van BNNVARA ook een paar keer gesproken, en hem gezegd: je kunt mij altijd bellen. Dat heeft hij nooit gedaan. Ondertussen vroeg John de Mol of ik zijn zoon kon helpen met HLF8. Daar ben ik op in gegaan en heb me niet meer met K&S bemoeid. Nadat HLF8 was gestopt werd ik wederom benaderd door BNNVARA en heb ik een paar langere gesprekken gevoerd met Khalid, waarin ik met hem sprak hoe ik geleerd heb dat als je je opener opstelt als presentator je gast dat ook sneller doet. En we hebben het er over gehad dat je los moet komen van het papiertje dat voor je ligt. Hij waardeerde dat en voelde zich daardoor beter in z’n vel. Daar bestond dat hele coachschap uit. Denk je nu werkelijk dat Khalid of Sophie mij zouden sparen, omdat ik ze van een paar van die adviezen heb voorzien!?'

Het is toch niet zo gek dat kijkers dat denken?
'Het is echt onzin. Dus toen ik door de eindredacteur van Khalid & Sophie werd gevraagd om met Natalie Righton en Wouter de Winter in een panel van politiek duiders plaats te nemen, heb ik naar eer en geweten ja gezegd. En hen ook nog gezegd dat het bedrijf TVBV waar ik werk, en dat ooit door mij is opgericht en lang geleden verkocht is, samen met SBS een politiek debat ging maken. Dat debat was onder hoofdredactie van SBS.'

En waar bestond jouw rol dan uit?
'Mijn rol was het begeleiden van Sam Hagens en Merel Ek, inhoudelijk heb ik mij totaal niet met dat debat bemoeid.'

Dit artikel verscheen eerder in de VARAgids. Als eerste lezen? Word abonnee.