Hoofddoek, kruisje of keppeltje niet toegestaan bij de politie: hoezo?!

Ondanks dat de politie streeft naar diversiteit en inclusiviteit, wordt het voor politieagenten in uniform wettelijk verboden om religieuze kleding of symbolen te dragen. Hoe zit dat?

In haar burgerkleding was de islamitische ex-politieagent Sarah Izat altijd welkom bij de politie, maar dat veranderde toen ze in uniform de straat op moest. ‘Ik moest kiezen: “Het is of het uniform, of je hoofddoek”’, vertelt ze in de podcast van De Marker. ‘Dan ben je niet helemaal welkom. Dat raakte mij diep.’ 

‘Als politieman of -vrouw handel je vanuit de normen en waarden van de politieorganisatie. Je dient je eigen mening en vooroordelen opzij te zetten’, is een van de criteria om bij de politie te komen werken. Agenten moeten dus neutraal zijn in hoe zij handelen en wat ze uitstralen.  

Het zichtbaar dragen van geloofs- of levensovertuigingen, zoals een hoofddoek, kruisje of keppeltje, is al sinds 2011 niet toegestaan voor agenten in diensttijd, rechters en officieren van justitie. Ook zijn tatoeages in het gezicht of de hals niet toegestaan. Dat staat in de gedragscode van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het verbod op het dragen van religieuze kleding of symbolen wordt nu expliciet vastgelegd in de wet, doordat minister Dilan Yeşilgöz (Veiligheid en Justitie) afgelopen juni heeft ingestemd met een motie van de PVV. De wet moet de neutraliteit in het politie-uniform waarborgen. Dat terwijl commissaris Johan van Renswoude, landelijk coördinator tegen racisme en discriminatie bij de politie, in november 2022 nog voorstelde om het dragen van religieuze symbolen op het uniform toe te staan. 

‘Ondoordacht’, noemt multiculturele marketingspecialist René Romer het besluit van Yeşilgöz op Joop. ‘De ideologie van waaruit de door de minister gehonoreerde PVV-motie is ingediend, is radicaal in tegenspraak met de doelstellingen van de politie op het gebied van diversiteit en inclusie.’

‘De reden voor het verbod is dat de politie-eenheid neutraal moet zijn. En er is heel veel mis met deze reden als je voor diversiteit staat’, vindt George Arakel, expert etnische diversiteit, op Joop. De nieuwe wetgeving lijkt daarnaast haaks te staan op het programma Politie voor Iedereen: een vernieuwd perspectief op diversiteit en inclusie en divers vakmanschap binnen de politie. Zij schrijft op haar website zelfs: ‘Wij zijn waakzaam en dienstbaar en daarbij is iedereen voor ons gelijk. Diversiteit is voor de politie de normaalste zaak van de wereld.’

Omdat de politie een organisatie is die er voor iedereen wil zijn, wil ze graag in contact staan met de samenleving, aldus Arakel. ‘Maar iedereen in de samenleving is anders’, beargumenteert hij. ‘De één is christen, de ander moslim of jood. De één is vrouw en de ander is man. De één is rechts, de ander is links. Er zijn verschillende groepsvormen in de samenleving. Waarom zou de samenleving zich niet moeten kunnen herkennen in de organisatie?’

Volgens hem zou de politie daarom diverse onderdelen uit de samenleving moeten integreren in hun organisatie. Dus ook agenten met een hoofddoek, keppeltje of kruisje. ‘Als je organisatie afwijkt van de samenleving, dan ben je niet neutraal. Neutraliteit bereik je niet door je af te schermen van de werkelijke samenleving, maar door de werkelijke samenleving te omarmen. Dus als je neutraal wil zijn, vertegenwoordig dan iedereen uit de samenleving in je organisatie en wees herkenbaar voor iedereen, in plaats van herkenbaar voor niemand te willen zijn. Als iedereen evengoed vertegenwoordigd is in je organisatie, dan pas ben je écht neutraal.’

Romer denkt verder dat de wetgeving de houding en het gedrag naar Nederlandse moslims in de samenleving negatief beïnvloedt, dat het wantrouwen van (een deel van de) biculturele Nederlanders jegens de politie wordt vergroot en dat de wervingsopgave van de politie nóg zwaarder wordt. Daarnaast is hij bang dat andere organisaties het dragen van een hoofddoek, keppeltje of kruisje ook zullen verbieden, om neutraliteit te waarborgen. Maar, zo vindt hij: ‘Neutraliteit zit in het handelen van mensen, niet in het dragen van religieuze symbolen.’ 

Ex-politieagente Izat vreest tot slot dat de politie bang is voor de reactie van de samenleving als ze het dragen van religieuze symbolen wél toestaat. ‘De vraag is ook: zijn de collega’s er klaar voor? Is het korps er zelf klaar voor? Ze kijken ook naar de veiligheid van collega’s in het team.’ Racisme en discriminatie blijken namelijk ook tussen politiecollega’s onderling voor te komen: in een half jaar tijd hebben politieagenten dertig meldingen gedaan van racisme of discriminatie door collega’s.

In de landen om ons heen – België, Duitsland en Frankrijk – geldt er ook een hoofddoekverbod bij de politie, maar ook daar leidde het tot discussie. In het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland is dit wel toegestaan. ‘Zij erkennen dat neutraliteit niet afhangt van het dragen van religieuze symbolen, maar vooral wordt bepaald door professioneel gedrag’, schrijft Izat op LinkedIn. ‘Dit benadrukt dat het vermogen om onpartijdig te handelen niet wordt beïnvloed door uiterlijke kenmerken, maar eerder door het respecteren van de kernwaarden van eerlijkheid en ethiek.’