Hoe ziet het leven van een illegale immigrant eruit?

In de documentaireserie Mijn vader de gelukszoeker herleeft Alice Moussaïd samen met zijn dochter (en presentator) Nadia Moussaïd de illegale reis die hij eind jaren 70 naar Europa heeft gemaakt. Ook krijgt de kijker een inkijk in de leefwereld van de illegale immigrant. 

‘Het verhaal is gewoon bizar, en voor mij emotioneel’, zegt Alice Moussaïd bij Khalid & Sophie over de documentaireserie Mijn vader de gelukszoeker.In de driedelige serie reist hij samen met zijn dochter Nadia Moussaïd van Nederland terug naar Marokko. Hij herleeft de illegale reis die hij heeft gemaakt als 17-jarige jongen om zijn geluk te vinden. ‘Je gaat terug naar je verleden om de sporen terug te vinden van waar je geweest bent. En het ergste is dat je verlangt je vrienden te zien om elkaar even te omhelzen en je verhaal te vertellen, maar die zijn er niet (…) bizar gewoon, het is niet te beschrijven.’

Het verzoek om in zijn verleden te duiken, komt van zijn dochter. ‘Ik heb zoveel spanning en zenuwen gehad voor de film en de reis. Je gaat terug naar het verleden, wat ik helemaal niet verwachtte. Voor mij is het gewoon: geweest is geweest. En ineens komt ze met het idee om dit te doen’, zegt Alice Moussaïd. De reis blijkt moeilijker voor hem te zijn dan hij denkt. ‘Op het moment dat zij mij vraagt: ‘’Papa, gaan we dat doen?’’, denk je: ja, leuk met je dochter lekker die hele terugreis doen. Je ziet die plaatsen, je gaat die vrienden ontmoeten en noem maar op. Maar je beseft niet dat als je daar bent, je rillingen gaat voelen. Je voelt wat je hebt meegemaakt; het verdriet, de eenzaamheid en de angst.’

Jonge illegale immigranten
De route die vader en dochter afleggen, loopt onder andere door Parijs. Ze komen daar jonge illegale immigranten tegen op straat. Waar de meeste mensen ervoor kiezen om in een bochtje om hen heen te lopen, stapt Alice Moussaïd op ze af. ‘Soms slaap ik buiten en soms blijf ik de hele nacht rondlopen. Soms geven vrienden mij onderdak voor twee of drie dagen’, vertelt een van de mannen. Hij wijst naar een tent: ‘En soms slaap ik gewoon zo, op deze manier.’ Het verhaal raakt Nadia Moussaïd, waarop ze in tranen uitbarst in de documentaireserie. ‘Ik vind het verschrikkelijk dat mensen zo moeten leven. Ik vind dat heel erg.’ 

Het zware leven van de jonge immigranten doet Nadia Moussaïd denken aan het verleden van haar vader. Zo vertelt ze bij Khalid & Sophie. ‘Ik trek me het leed van de wereld aan. Maar het is ook dat ik weet dat mijn vader het zwaar heeft gehad, dat zie ik bij deze jongens. Maar ook gewoon dat je weet dat dit voor zóveel mensen geldt. En in Parijs is het heel heftig wat je daar ziet – als je het wilt zien. Je kan ook voorbijlopen en alleen maar naar een terrasje gaan en de leuke dingen zien.’ Dit lukt Nadia Moussaïd niet, omdat ze weet dat haar vader hetzelfde heeft meegemaakt; Alice Moussaïd vertrekt op jonge leeftijd vanuit Marokko en zwerft twee en een half jaar door Europa, waarbij hij op verschillende plaatsen verblijft. ‘Dus ik zie dat altijd.’

Overdag is het leven van de illegale immigrant verdraagbaar. De ellende begint als het donker is, volgens Alice Moussaïd. ‘Waar moet je heen? Je moet kartonnen gaan verzamelen om te slapen ergens in een hoek. En eerst een hoek vinden waar je veilig kunt liggen.’ Ook neemt het gevoel van eenzaamheid toe. ‘Je denkt aan je ouders, zussen en broers. En vraagt je af: wat heb ik hier te zoeken? Waarom doe ik dit? Maar als het weer ochtend is, denk je: hé, aan het werk! Want je moet continu zoeken waar je heen moet.’ Hijzelf doet dit in het verleden bewust in zijn eentje, voor het geval dat hij hulp nodig zal hebben. ‘Omdat ik altijd denk dat als er nog een persoon is als ik, het moeilijker wordt voor degene die mij gaat helpen. Natuurlijk, op het moment dat we bezig zijn, helpen we elkaar. Maar op het moment dat ik zelf hulp of werk ga zoeken, of bij iemand ga bedelen, dan ga ik alleen.’

Vrienden
Tijdens zijn terugreis wil Alice Moussaïd zijn oude vrienden weer ontmoeten, die hij al meer dan twintig jaar niet heeft gezien. Hij hoopt in contact te komen met zijn vriend Driss, maar ontdekt dat hij is overleden aan kanker. In de documentaireserie is te zien hoe de emoties hoog oplopen. ‘Het verdriet is ontstaan doordat hij en zijn vader voor mij de poort naar Europa waren. Zijn vader heeft mij financieel geholpen: met mijn papieren en paspoort. En hij heeft mij uit de ellende gehaald in Frankrijk en ervoor gezorgd dat ik naar Italië ging’, zo vertelt hij aan tafel bij Khalid & Sophie. Alice Moussaïd blijkt dan ook de enige van zijn vriendengroep te zijn die zijn doel – een goed bestaan opbouwen in Europa – heeft bereikt. En daar baalt hij van. ‘Je bent geconcentreerd op één ding: je bestaan een goede plek geven (…) en je hebt vrienden die komen en gaan, maar je hebt ook een paar vrienden die in je hart blijven zitten. En die hebben ook een hoop voor je gedaan.’

Een gezicht geven
De documentaireserie vertelt niet alleen het verhaal van Alice Moussaïd of dat van de illegale immigrant. Ook een Marokkaanse kok in Italië, die onder slechte omstandigheden leeft, krijgt een podium. En dit doet Nadia Moussaïd om mensen een gezicht te geven. ‘Kijk, ik wilde dit al heel lang maken (…) omdat ik ook een gezicht wil geven aan al die mensen die wij misschien vergeten. Die ons gerecht staan klaar te maken in een Italiaanse keuken; die in de spoelkeuken staan; die ons thuisbezorgd bezorgen (…) we kijken vaak neer op gelukszoekers of economische immigranten, maar we hebben ze ook nodig. Kijk, mijn pa is goed terechtgekomen, gelukkig. Maar ik wil de menselijkheid gewoon laten zien, daar een gezicht aan geven.’

Advies
Steeds vaker komt het voor dat jonge mannen de grenzen proberen over te steken om Europa binnen te komen. Alice Moussaïd die hetzelfde pad heeft bewandeld, adviseert hen om hun droom achterna te jagen. ‘Omdat ze zodra ze het niet doen en van gedachte veranderen, ze misschien heel hun leven zich ongelukkig voelen en denken: waarom heb ik het niet gedaan?’ En dit advies geeft hij ondanks zijn eigen slechte ervaringen en de jongens die hij is tegengekomen in Parijs. ‘(…) doe graag wat je zélf wil doen en laat jezelf niet tegenhouden door de verhalen van: ‘’We hebben het hier ook slecht.’’’