Hoever laten we het komen in vluchtelingenkamp Moria?

Duizenden vluchtelingen zitten op Lesbos in en rond het overbevolkte kamp Moria. Hulporganisaties zijn niet meer welkom, artsen kunnen het kamp niet meer in en er zijn amper voorzieningen of eten te vinden. Nu de coronacrisis door Europa raast is de situatie voor vluchtelingen nog nijpender geworden.
 
De Griekse overheid heeft strenge maatregelen getroffen. ‘De meest strenge van alle EU-lidstaten’, volgens correspondent Ingeborg Beugel. Ook is het land opvallend snel met de maatregelen. Al vroeg sloten de scholen, de horeca, de rechtbanken, de bioscopen. Alles is dicht. Noord-Griekenland (alles boven Thessaloniki) is in complete lockdown. Je zou dus zeggen dat Griekenland goed optreedt in de coronacrisis. En dat is ook zo, volgens Beugel. Maar wel alleen voor de Grieken. ‘Het tegendeel geldt voor de vluchtelingen. Zij worden volstrekt aan hun lot overgelaten', zegt ze in De Nieuws BV.

Zorgwekkend
Op het Griekse eiland Lesbos komen veel vluchtelingen aan. Dat heeft te maken met de ligging dicht bij de grens met Turkije. Op Lesbos zitten duizenden mensen dicht op elkaar in vluchtelingenkamp Moria. In dat kamp was het omwille van de grote hoeveelheid mensen en slechte voorzieningen vóór de corona-uitbraak al chaos. Deze situatie is sindsdien sterk verslechterd. Tropenarts Steven van de Vijver noemt de situatie ‘zeer zorgwekkend’. Hij was afgelopen winter als arts werkzaam in het kamp. Een jaar eerder ging hij ook al. ‘Ik was toen al onder de indruk van de medische problematiek daar. En dat was destijds met zesduizend mensen. Inmiddels zijn het er tweeëntwintigduizend. En dat was al enorm heftig. Nu staat de coronaproblematiek voor de poort. Dus: een hele gevaarlijke zaak.’

Wachten op een uitbraak
Gelukkig is er tot nu toe geen corona geconstateerd in het kamp. Wel zijn er onder de Griekse inwoners van het eiland vier besmettingen. Ook is er op het vaste land bij drieëntwintig vluchtelingen corona geconstateerd. Beugel: ‘Alle correspondenten en vrijwilligers houden hun adem in. Wij wachten iedere seconde op een uitbraak in het gruwelkamp Moria. Ik heb hier geen woorden voor.’ Want de kans dat het virus ook daar voet aan de grond zal krijgen is groot. Van de Vijver: ‘De ervaring leert dat het coronavirus uiteindelijk op de meeste plekken wel terechtkomt. Dus de vraag is eerder wanneer het zal gaan gebeuren dan of het zal gaan gebeuren.’ En als die eerste besmetting in het kamp een feit is kan het snel gaan. ‘Een totale catastrofe’, volgens Van de Vijver. ‘De mensen zitten daar op elkaar. Dus indammen is een illusie.’ Daarnaast zijn er ook helemaal geen medische voorzieningen. De hygiëne is zo ontzettend slecht. ‘Je moet al een uur in de rij staan om naar de wc te gaan of je handen te wassen.’ En daarmee zijn de mensen ook enorm vatbaar. ‘Veel mensen hebben daar nu al longontstekingen. Dus op die plek is dat een ramp.’

Tekort aan alles
Het kamp heeft amper nog beschikking tot de eerste levensbehoeften. ‘Er gaat al nauwelijks meer voedsel naartoe. Ook mogen de hulpverleners er niet meer in. Artsen mogen er niet meer naartoe’, aldus Beugel. Daarom is de enige oplossing volgens Van de Vijver om het kamp te ontruimen. ‘Het is onmogelijk om in Moria interventies te plegen. Daarom moet je het probleem nu verspreiden.’ Er zijn genoeg initiatieven die zich op dit moment in willen zetten voor een betere situatie in het kamp, maar zij staan allemaal met lege handen. ‘Er gaan voortdurend brieven naar de Griekse premier met de vraag om iets te doen. Maar al wekenlang doen ze niets. Ik sta met mijn mond vol tanden. Ik kijk hier met afgrijzen naar’, aldus Beugel. Toch is het niet alleen een Grieks probleem. Volgens Van de Vijver moet heel Europa nu actie ondernemen. De problemen in het kamp hebben we volgens hem namelijk zelf gecreëerd. Vier jaar lang is er geen besluit genomen over wat er met deze mensen moest gebeuren. Nu kunnen we er niet meer omheen, volgens Van de Vijver. ‘Binnen Europa: daar zijn wij verantwoordelijk voor.’

Alleenstaande kinderen evacueren
De druk op de Griekse regering neemt toe. Vanuit verschillende landen wordt geopperd om in ieder geval de alleenreizende kinderen uit het kamp te evacueren. Afgelopen vrijdag werd er door Vluchtelingenwerk Nederland, Stichting Vluchteling en Defence for Children geopperd deze kinderen naar Nederland te halen. Maar dat wordt vooralsnog afgehouden, onder anderen door Mark Rutte. Maar ook de druk op hem neemt toe. Tweeëndertig gemeenten schaarden zich afgelopen week achter de oproep van bovenstaande organisaties om de kinderen hierheen te halen. Andere EU-lidstaten zijn al wel bereid deze alleenstaande kinderen op te vangen. Dan gaat het om Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Finland, Portugal, Ierland en Kroatië. ‘Nederland schittert door afwezigheid’, aldus Beugel.

Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie) maakt zich al enkele jaren hard voor de situatie van vluchtelingen. Vorige maand diende hij een motie in voor de herplaatsing van de vluchtelingenkinderen in Moria. Deze vond steun in de Tweede Kamer. ‘Dit zijn alleenreizende kinderen, die extra veel risico lopen. Daarom vragen wij om als Nederland meer aan te dringen bij Griekenland om deze kinderen daar weg te halen en op zijn minst naar het vasteland te brengen.’

Maar eigenlijk is het al te laat, volgens Beugel. ‘Veertig procent van de mensen in dat kamp is kind. Die kinderen hadden al veel eerder weg gemoeten. De Griekse regering heeft al op 19 oktober vorig jaar een noodoproep gedaan, maar daar heeft geen enkel EU-land gehoor aan gegeven. (…) Griekenland is het afvoerputje van de EU. Iedereen weet dat we de vluchtelingen moeten verdelen, maar ze worden gedumpt en aan hun lot overgelaten in Griekenland.’

Totale epidemie
Maar met de evacuatie van de alleenstaande kinderen zijn we er nog niet. Deze kinderen zijn in principe niet eens de meest kwetsbare groep. Tenminste, als het over de dodelijkheid van het virus gaat. Naast al die kinderen zitten er nog duizenden oudere vluchtelingen. ‘Zelfs zonder die kinderen heb je nog steeds achttien- of negentienduizend man op een kluitje. Dat zijn alle ingrediënten voor een totale epidemie. En daar is evacueren dan de enige optie.’ Maar zulke grote aantallen evacueren is al moeilijk genoeg, laat staan het ontwerpen van een passende verdeelsleutel voor Europa. Daar is men namelijk al vier jaar mee bezig, en toen nog zonder drukte van een coronacrisis. Dat is volgens Voordewind niet helemaal terecht. ‘We hebben er wel vijfendertigduizend vluchtelingen vandaan gehaald, uit Griekenland en Italië. En die hebben we herverdeeld over Europa. Daarbij heeft Europa ook 2,6 miljard euro steun gegeven aan Griekenland. Dus het is niet alsof er niks gebeurt. Maar ik ben het ermee eens dat de nood nu nog groter is. Want als je er mensen weghaalt, dan komen er weer nieuwe mensen voor terug. (…) Dus we moeten naar een structurelere oplossing.’ En dat betekent: opnieuw met Turkije om de tafel, en met alle EU-lidstaten. Maar dat is nu lastig, volgens Voordewind. ‘Iedereen is met zijn eigen sores bezig.’ En dat is niet alles. Veel landen sluiten ook hun grenzen. België deed dat al en Nederland is druk bezig ze achterna te gaan. ‘Alleen al transport lijkt me dus moeilijk, maar we halen ook Nederlandse reizigers van over de hele wereld naar ons land.’

Verantwoordelijkheid nemen
Van de Vijver ziet het, ondanks de moeilijkheden, positief in: ‘Je ziet dat er in korte tijd grote beslissingen worden genomen. Dit is iets waar we vier jaar lang tegenaan hebben gehikt en waar we al die tijd geen verantwoordelijkheid voor hebben willen nemen, maar ik denk dat dat nu essentieel is. Zeker in tijd van rampspoed denk ik dat het belangrijk is om oog te hebben voor de meest kwetsbaren.’ Daar sluit ook Voordewind zich bij aan. ‘De situatie is ingewikkelder dan twee weken geleden, maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om iets te moeten doen. Op zijn minst moeten deze mensen van dat eiland af.’

Want het is volgens Van de Vijver niet alleen belangrijk voor de veiligheid van de vluchtelingen in Moria of de Griekse bevolking, maar voor heel Europa. ‘Als wij bepaalde hotspots op het continent houden waar corona welig tiert, dan is dat extreem gevaarlijk voor het hele continent.’