Hoe groot is de overlast van asielzoekers uit veilige landen?

(foto: ANP)

Natuurlijk, als er veel mensen bij elkaar zitten, dan gebeurt er weleens wat. Dat ziet Judith Logtens (fractievoorzitter VVD Boxmeer) ook wel. Logisch. ‘Maar de overlast die er nu is, is een stap te ver. Dit kan de samenleving niet meer behappen.’

Logtens heeft het over het dorp Overloon, gemeente Boxmeer, waar een asielzoekerscentrum staat. ‘In het begin merkten we helemaal niks. Er was veel draagvlak’, zegt ze in De Nieuws BV . ‘Asielzoekers werden opgenomen in de gemeenschap. In het naburige dorp Stevensbeek werden ze opgenomen in scholen en in het verenigingsleven. Maar sinds de komst van 'veiligelanders' (asielzoekers uit veilige landen, red.) gebeuren er zaken waar we niet blij mee zijn.’ Logtens heeft het in dat geval over bijvoorbeeld inbraak, insluiping en winkeldiefstal. ‘Omwonenden voelen zich niet meer veilig. Ze durven hun kinderen ’s avonds niet meer alleen thuis te laten, omdat ze bang zijn dat iemand op hun terrein komt die daar niet hoort.’

Jos van der Kamp (bedrijft een sportzaak in Kampen) vertelde eerder in Pauw over de overlast van asielzoekers (uit als 'veilig' aangemerkte landen) die in AZC Dronten verblijven. Wat ondervindt hij? ‘Diefstal van kleding. Diefstal van schoenen.’ Hij weet wie het zijn. ‘Het is uiteindelijk een klein groepje dat heel gericht zoekt naar producten die het nodig heeft. Ik krijg soms groepen van vier, vijf, zes man tegelijk. Ze werken in groepjes van twee alle winkels af. Ze kijken gewoon waar ze hun slag kunnen slaan.’ Via WhatsApp wisselen winkeliers foto’s uit. ‘Maar het gaat relatief snel.’

Tien verdachten
In de zomer van vorig jaar zaten in één weekend tien verdachten vast op het politiebureau in Kampen, dat zei burgemeester Koelewijn van Kampen eerder tegen Omroep Flevoland. ‘Daardoor had de politie zoveel mensen nodig op het bureau, dat er nauwelijks nog agenten konden worden ingezet op straat.’ Van der Kamp vertelt in Pauw hoe hij iemand in zijn winkel zag op schoenen die eerder gestolen waren. ‘Die schoenen hadden een heel apart kleurtje, dus ik herkende ze direct. Hij kwam gewoon doodleuk met die schoenen de winkel in lopen. Lachend, zo van: hier ben ik. 'Nice shoes', zei ik nog. Toen begon hij te lachen, en dat was het dan.’

In De Nieuws BV legt Wil Eikelboom, advocaat in vreemdelingenrecht, de procedure rond 'veiligelanders' uit. Zo krijgen asielzoekers uit veilige landen voorrang in de procedure, zodat zij Nederland vervolgens zo snel mogelijk weer kunnen verlaten. Wat gaat er dan mis? ‘Dat ligt niet aan de asielprocedure als zodanig, want die zou heel snel kunnen zijn. Maar in de huidige tijden heeft de IND ( Immigratie- en Naturalisatiedienst , red.) zodanige personeelstekorten, dat alle procedures ontzettend lang duren: in plaats van een paar dagen wordt het een paar weken. Of een paar maanden.’ Dagen worden maanden: Logtens herkent dit probleem.

Dan is er nog iets: als deze mensen uitgeprocedeerd zijn, lukt het vaak niet om hen uit te zetten. ‘Dat is geen juridisch probleem, maar een praktisch probleem. Hebben ze documenten? Zo niet, dan doen veel landen moeilijk over het terugnemen van asielzoekers. […] We hebben het over mensen uit veilige landen en we noemen ze veiligelanders, maar zij kunnen wel degelijk een goed asielrelaas hebben en ook asiel krijgen. Daar moet wel altijd goed naar worden gekeken.’

‘Dit gaat om een groep mensen die niet weg wíl’, vervolgt Eikelboom. ‘Dit zijn mensen die geen kans maken op asiel en terug moeten, maar daar gewoon geen zin in hebben. Zij willen hier blijven. Die mensen gaan niet met hun paspoort op zak naar de vreemdelingenpolitie. Ze duiken onder, ze maken hun document kwijt, en dan is het heel lastig om ze uit te zetten.’ Wat zijn dan de opties?

Diplomatie
Wat kan Nederland dan nog doen? ‘Dan wordt het een politiek en diplomatiek verhaal tussen Nederland en het land van herkomst. Spanje heeft bijvoorbeeld hele goede banden met Marokko. Zij hebben deals gesloten, en Marokko doet helemaal niet moeilijk over het terugnemen van Marokkanen uit Spanje. Maar de Nederlandse staatssecretaris is het vooralsnog niet gelukt om zulke afspraken te maken met Marokko. […] Je moet je afvragen: waarom lukt dit Spanje wel en Nederland niet?’

Is er inmiddels zicht op het einde van de capaciteitsproblemen bij de IND? Eikelboom krijgt wel berichten dat er hard aan getrokken wordt. ‘Dat is wel wat we horen, maar dat is tegelijkertijd ook iets wat we al jaren horen. We trekken al anderhalf jaar aan de bel: er zijn te weinig mensen bij de IND. In 2015 en 2016 waren er genoeg, toen waren er enorme aantallen asielzoekers uit Syrië. Veel meer dan nu en de IND kon dat destijds wel bolwerken. Er is toen personeel aangenomen en ingewerkt, maar die hebben ze ook weer laten gaan.’

Bang
Burgemeester Jos Heijmans van Weert ondervindt ook overlast. Heijmans in Pauw : ‘Het zijn mensen uit Marokko, Tunesië, Algerije; mensen die met de stroom echte vluchtelingen zijn meegekomen. Ze hoppen van land naar land. Door dit kleine groepje […] verliezen we het draagvlak voor de echte vluchtelingen, als we niet oppassen. [...] Echte vluchtelingen zijn ook bang voor deze gasten. Van hen wordt óók gestolen.’

In Overloon willen bewoners nu concrete maatregelen tegen de overlast. Logtens: ‘We hebben een motie ingediend om het contract met het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) in 2022 niet meer te verlengen. Daar is een stemming over geweest, maar de motie heeft het niet gehaald. Ik merkte heel erg dat de burgemeester er alles aan heeft gedaan met de macht en de middelen die hij heeft. Helaas is dat niet genoeg. Dat komt niet door hem, maar door de procedures. We voelen ons allemaal heel erg machteloos.’