Hoe gebruik je genderneutrale voornaamwoorden?

Naast 'zij' en 'hij' en 'haar' en 'hem' is sinds 2016 ook het genderneutrale woord ‘hen’ als voornaamwoord in onze taal opgenomen. Dit kan gebruikt worden voor mensen die zich niet identificeren als man of vrouw. Mensen zoals Thorn, Nanoah en Sky. 

In het Nederlands zijn er twee vormen van genderneutrale voornaamwoorden die iemand kan kiezen om zichzelf mee aan te duiden, namelijk 'hen/hun' en 'die/diens'. Om te weten te komen welke genderneutrale voornaamwoorden (die/diens of hen/hun) iemand verkiest, kan je dat aan de persoon in kwestie vragen.

Sky is trans en non-binair en gebruikt sinds kort het voornaamwoord ‘hen’. ‘Voor en tijdens mijn transitie had ik voornamelijk het gevoel dat ik een keuze moest maken tussen twee binaire genders (man en vrouw, red.). In het verloop van mijn transitie voelde ik alsnog een sterk ongemakkelijk gevoel, alsof het niet passend was. Door daarover te communiceren met mijn partner kwam ik op het punt om het voornaamwoord ‘hen’ te gebruiken. Hierin word ik gesteund’, zo vertelt hen aan Spuiten en Slikken.

Het voelt misschien nog wat onwennig om ‘hen’ of 'die' te gebruiken als voornaamwoord om één persoon aan te duiden. Ook weten veel mensen niet goed wanneer ze het zouden moeten gebruiken. Volgens Thorn hoeven we daar niet al te moeilijk over te doen. ‘Ik vind dat het best wel algemeen mag zijn in ons taalgebruik om iemand te vragen hoe die persoon graag aangesproken wordt. Als je denkt dat iemand cis is kun je ook vragen: wat vind je prettig? Je kan het niet aan iemand zien.’

Je gebruikt hen en die in de volgende zinnen:
Ik geef het boek aan hen.
Ik geef het boek aan die.
Die heeft een mooie jas aan.
Hen heeft een mooie jas aan.

Je gebruikt hun en diens in de volgende zinnen:
Hun huis is groot.
Diens huis is groot.
Hun bus heeft vertraging.
Diens bus heeft vertraging.

Of in combinatie:
Ik heb hen gevraagd wat diens favoriete drankje is.
Die kan heel mooi zingen, is dat hun baan?

Het is van groot belang voor mensen die zich niet identificeren met één van de twee genders. Zij voelen zich vaak niet erkend in een wereld die opgedeeld lijkt te zijn in man en vrouw. Sky: ‘Hen betekent voor mij een weg naar een eerlijkere, genderneutrale wereld. Hen zorgt er voor mij voor dat ik geen onderliggende druk meer ervaar om te voldoen aan één of beide van de binaire rolmodellen.’ Nanoah kan zich daar goed in vinden. ‘Zij en hij zijn twee hele duidelijke hokjes. Door het gebruiken van ‘hen’ lijkt het ‘hokjesdenken’ een beetje losgelaten te worden.’

En dat blijkt in de praktijk ook echt zo te zijn. Zweden was ons voor met het invoeren van het genderneutrale voornaamwoord ‘hen’. Daar werd het in 2015 officieel opgenomen in de taal. En wat blijkt? Uit onderzoek blijkt dat mensen positiever denken over vrouwen en seksuele minderheden, en ze houden minder vast aan traditionele genderpatronen, zo meldt Joop.

Thorn zegt mensen regelmatig te moeten verbeteren. ‘Soms vind ik het best wel lastig als iemand ‘zij’ zegt, dan ga je dus de ruimte innemen van ‘oh sorry, ik wil eigenlijk aangesproken worden met...’. Ik ben gewoon mezelf. Je kan zeggen tegen iemand: "Ik zou het waarderen als je mij op deze manier aanspreekt." Het is natuurlijk ook fijner als iemand aan jou vraagt hoe je aangesproken wil worden.’

Sky vindt het zelf regelmatig lastig om aan te geven hoe hen aangesproken zou willen worden. ‘Wat mij er vaak van weerhoudt om iemand anders te verbeteren, is dat ik de ander zich niet ongemakkelijk wil laten voelen. Misschien omdat diegene het spannend vindt om mogelijk iets verkeerds te zeggen of zelfs een bepaalde druk voelt.’

Nanoah denkt daar anders over. Die vindt dat mensen gewoon moeten wennen aan het nieuwe voornaamwoord. ‘Wanneer iemand met hen of hun aangesproken wil worden, zeg dan niet dat dat te moeilijk is. Maar doe gewoon je best. Sommigen vinden het lastig om ‘hen’ te gebruiken. Een meervoud is ineens een individu. Maar als we het ook niet proberen wordt het nooit makkelijker.’

Raven legt je haarfijn uit hoe gender precies werkt. En wat het verschil is tussen geslacht en gender.