Hoe ga je het gesprek aan met iemand met extreemrechts gedachtegoed?

Driekwart van de Nederlanders denkt dat de polarisatie toeneemt. Een ruime meerderheid maakt zich daar zorgen over, blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Hoe ga je in je eigen leven het gesprek aan met iemand die anders denkt? 

‘Mijn vader woont in de Achterhoek’, vertelt Martine Doppen van Trainers Collectief Stroomversnellers. ‘Daar heeft hij vaak gesprekken in de sauna, waar hij mij over vertelt. Bijvoorbeeld met mensen die het n-woord gebruiken. Dan vertelt hij aan mij dat hij het zo ontzettend moeilijk vindt wat hij dan moet doen. Dan zegt hij: “Toen ben ik gewoon weggelopen.” Dat was zijn protest. Maar dan zeg ik hem: “Pap, je moet het juist benoemen en het aangaan.” Dan zegt hij: “Zo zijn we niet in de Achterhoek, dat is moeilijk”. Maar iedere keer gaat hij een stapje verder, omdat hij begrijpt waarom het zo belangrijk is om dat te benoemen.’

Dit soort gesprekken zijn een voorbeeld van iets dat deep canvassing wordt genoemd: gesprekken van mens tot mens. ‘Ze zijn bewezen de meest effectieve manier om mensen te overtuigen, mits ze gebaseerd zijn op het juiste verhaal en stramien’, schrijft Peter Polder van Milieudefensie en Stroomversnellers op Joop.Hieronder een aantal tips om het gesprek aan te gaan, afkomstig van BOOS On Tour over extreemrechts, op een rijtje.

Leer dus het ‘juiste verhaal en stramien’. Informeer jezelf, aldus Seada Nourhussen van OneWorld bij BOOS On Tour. ‘Lees over theorieën – zeker vanuit gemarginaliseerde groepen. Koop de boeken van de mensen die dit van origine hebben geleefd en die de theorieën hebben ontwikkeld. Laat je informeren door andere bronnen dan je tot nu toe misschien gewend bent. Ik denk dat dat je perspectief op de wereld doet verbreden.’

‘Er gaat een zekere mate van privilege uit van dit gesprek kunnen voeren. Dit is zeker niet voor iedereen’, weet Nourhussen. Juist daarom is daar ook een rol weggelegd voor mensen die het niet direct aangaat - bijvoorbeeld voor witte mensen in het racismedebat. ‘Je bent nodig’, benadrukt Tim Hofman tijdens BOOS On Tour.‘ Allereerst moeten de zevenvinkers naar voren stappen om dit gesprek aan te gaan’, vult Doppen aan.

‘Mensen hebben er behoefte aan dat er naar ze geluisterd wordt, omdat ze het gevoel hebben dat er vaak niet naar hen geluisterd wordt. Dus: luister naar ze, maar benoem heel duidelijk wat er niet klopt aan hun beredenering.’

Durf oncomfortabel te zijn. ‘Het gesprek is nou eenmaal heel oncomfortabel.’ Wees direct, maar blijf altijd vriendelijk. ‘Het is misschien een uitdaging, maar wel heel belangrijk.’

‘The story of self: durf je kwetsbare en persoonlijke verhaal te vertellen.’ Hiervoor geldt weer Punt 1: alleen als je je daar veilig genoeg voor voelt. 'Maar als je dat doet zal de andere persoon dat ook eerder doen. Probeer dan de verbinding te vinden in de verhalen.’

Verschuif het gesprek van de theoretische angst naar de praktische realiteit. ‘Mensen zijn bijvoorbeeld bang dat vluchtelingen hiernaartoe komen en huizen inpikken. Dat is een angst die hen is aangepraat, maar die angst is niet de realiteit. Het is jarenlang kapitalistisch beleid waardoor zij geen woning hebben. Daarom moet je het verhaal brengen naar die praktische realiteit en hoe daarnaar te handelen.’