Geen dakloosheid meer in 2030. Hoe gaan we dat doel halen?

‘Een dak boven je hoofd is een mensenrecht, daar moeten we naar streven als Europa’, vertelt Kim van Sparrentak van GroenLinks in De Nieuws BV. Vorig week tekenden de EU-lidstaten een deal waarin staat dat er geen dakloosheid meer mag zijn in 2030. Hoe gaan we dat doel halen, volgens Van Sparrentak? 

Kim van Sparrentak heeft als Europarlementariër het thema woningmarkt in haar portefeuille en was aanjager van dit plan. Dat er aandacht voor dit probleem is, komt deels door de coronacrisis, legt ze uit: ‘Mensen werden natuurlijk opgeroepen om thuis te blijven, maar hoe doe je dat als je geen huis hebt?’ Het beeld van de groep daklozen is hierdoor duidelijker geworden volgens haar.

Dakloosheid 
Dat beeld is heel belangrijk, want: de afgelopen tien jaar verdubbelde het aantal daklozen in Nederland. Ook veel jongeren krijgen te maken met dakloosheid. Waaronder Naomi Doevendans. Zij kwam op haar zeventiende op straat te staan, zo vertelde ze in 2020 in De Nieuws BV. Ze liep weg van huis, nadat jeugdzorg haar thuissituatie niet ernstig genoeg schatte. Maar omdat ze op dat moment 17,5 was, en dat jaar dus 18 zou worden, kon ze niet meer geholpen worden. ‘Ze zeiden: nu kunnen we niks meer voor je doen', vertelt ze in De Nieuws BV.

De hulp van jeugdzorg reikt tot de achttiende verjaardag. Op die dag verdwijnen deze kinderen uit het oog van alle instanties. En dat gebeurt zo'n 20.000 jongeren per jaar, aldus Marleen van der Kolk, projectleider van Stichting Zwerfjongeren Nederland, in Spijkers met Koppen. 'Als je 18 jaar bent, dan ben je voor de wet volwassen. Maar iedereen met kinderen weet dat je er dan natuurlijk nog lang niet bent. Dus deze kinderen staan er vaak alleen voor; ze moeten veel dingen zelf zien te rooien. En dat gaat mis.'

Hierdoor komt een deel van de jongeren op straat terecht. 'Op dit moment hebben we 12,5 duizend dak- en thuisloze jongeren in Nederland’, aldus Van der Kolk. Ook Naomi kwam op straat terecht. Met beperkte verblijfplaatsen. Tien nachten per maand kon ze terecht bij StreetCorner. Ook bij nachtopvang HVO-querido kon ze tien nachten verblijven. Maar dan blijven er nog een heleboel nachten over, waarin niks geregeld is voor mensen zoals Naomi. ‘Dat betekent tien of elf nachten op straat, waar je het maar zelf uit moet zoeken.’ Maar ’s nachts op straat slapen is voor vrouwen heel gevaarlijk. Daarom vond Naomi haar heil in andere dingen. ‘Voor mij was het dus veiliger om uit te gaan. Ik liet me dan trakteren door mannen. Daar begon ik mezelf te verliezen in drank en drugs. De problematiek werd daardoor alleen maar erger.’

Dit had volgens Van der Kolk verholpen kunnen worden als mensen zoals Naomi niet in eerste instantie uit het oog van de instanties waren geraakt. 'Als we ze op hun achttiende kwijtraken zien we ze één jaar later met tien keer zo veel problemen en schulden weer terug. En dan wordt het gewoon heel ingewikkeld. Niet alleen voor de jongeren zelf, maar ook voor de ambtenaren bij de gemeente, de hulpverleners en het onderwijs.'

Huisvesting als basis
Een andere benadering van het probleem zou ook een oplossing zijn om dakloosheid tegen te gaan, legt Van Sparrentak uit: ‘Eerst werden de symptomen opgelost: zorgen dat er eten is en een bed. Nu is het idee om het probleem bij de kern aan te pakken. Eerst deze mensen een huis geven, en dan de andere problemen oplossen.’ Dat is de grootste verandering die de deal van vorige week bewerkstelligt.

Ook Naomi pleitte vorig jaar voor huisvesting als basis. Volgens haar moeten de prioriteiten verlegd worden: ‘Huisvesting moet de basis zijn voor iedereen. Noodopvang gaat dat probleem niet oplossen. Dat is als het plakken van een pleister op een diepe wond. Je ziet het niet meer, maar onder die pleister wordt het erger omdat het niet de juiste zorg krijgt.’ Op dit moment kunnen daklozen in aanmerking komen voor hulp als ze in een van de vier bestaande hokjes passen. Namelijk: prostitutie, criminaliteit, verslavingen of geestelijke beperking. ‘Als je niet in die hokjes past krijg je geen hulp, waardoor heel veel mensen de noodzaak zien om in een van die hokjes te gaan passen. Dat lost het probleem natuurlijk niet op. Dat maakt het alleen maar erger.’

Delen van kennis 
In de deal is ook opgenomen dat er een platform moet komen waar landen hun kennis en succesvolle pilots rondom het oplossen van dakloosheid kunnen delen. Finland is zo'n land waar we van kunnen leren, vertelt Van Sparrentak: 'Daar wordt de methode om mensen eerst een huis te geven al jarenlang toegepast. Het blijkt de meest effectieve manier om chronisch daklozen van straat te krijgen.' Ook zouden Nederlandse daklozenorganisaties meer geld krijgen volgens de laatste deal, vertelt ze.

Op die manier is het doel om in 2030 geen dakloosheid meer te hebben haalbaar, volgens Van Sparrentak: 'In Finland was het doel om in 2028 iedereen een dak boven zijn hoofd te geven. En dat doel halen ze waarschijnlijk in 2026 of 2027 al.'