Hoe is het om dakloos (of thuisloos) te zijn?

32.000 Nederlanders zijn dak- of thuisloos. En dat terwijl ‘een dak boven je hoofd een mensenrecht is, daar moeten we naar streven als Europa’, vertelt Kim van Sparrentak (GroenLinks). Hoe is het om dak- en thuisloos te zijn en hoe zorgen we ervoor dat dakloosheid in 2030 niet meer bestaat?

Clementine (28) vluchtte op haar zeventiende uit de gesloten inrichting, nadat ze vanwege haar onveilige thuissituatie door jeugdzorg uit huis was geplaatst. Diverse hulporganisaties stuurden haar vervolgens van het kastje naar de muur, wat tot eenzaamheid leidde. ‘Je hebt geen liefde, geen mensen om je heen. Er was niemand’, vertelt ze in Vroeg!. ‘Je bent letterlijk het afvoerputje van de maatschappij. Dus je bent niks, je bent geen mens meer.’

Ex-dakloze Ellie (24), die ruim anderhalf jaar afhankelijk was van opvangplekken door een moeilijke thuis- en schoolsituatie, sluit zich daar in Jurre’s Date bij aan. ‘Dakloosheid is eigenlijk de meest extreme vorm van buitensluiting in onze maatschappij’, vertelt zij. ‘Je wil niks liever dan iemand die vraagt hoe het met je gaat, iemand die je vast wil houden, iemand met wie je samen kunt zijn, maar heel vaak heb je dat gewoon niet.’

De afgelopen tien jaar verdubbelde het aantal daklozen in Nederland. Het aantal aanmeldingen voor hulp bij het Leger des Heils steeg in een jaar tijd met een kwart. Momenteel zijn er 32.000 Nederlanders dak- en thuisloos. Dit aantal is waarschijnlijk meer, omdat enkel geregistreerde daklozen worden meegerekend in de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Daarnaast worden minderjarige dak- en thuislozen en dak- en thuislozen ouder dan 65 jaar niet meegerekend.

Zo’n 12.500 jongeren zijn dak- en thuisloos. Eén van de oorzaken is dat de hulp van jeugdzorg stopt zodra zij achttien jaar zijn, waardoor zij uit het oog van alle instanties verdwijnen. Dit gebeurt bij zo’n 20.000 jongeren per jaar, waardoor een deel op straat komt te staan.

Hoe krijgen dak- of thuislozen de juiste zorg?

Dak- en thuislozen lopen vaak tegen diverse zorgvragen aan. Naast kwaaltjes die iedereen zou kunnen krijgen zie je dat zij vaak ernstige ziektes kunnen krijgen, wonden oplopen, kampen met verslavings- of psychiatrische problematiek of bijvoorbeeld voor rattenbeten behandeld moeten worden. ‘Door minder goede toegang tot de zorg wachten zij langer voordat ze een behandeling kunnen ontvangen’, vertelt Marlieke Ridder, straatdokter en teamleider Stedelijk Daklozen Team in Rotterdam. In die stad proberen ze dat zorgprobleem nu aan te pakken: vanaf 1 januari opent daar de eerste huisartsenpraktijk speciaal voor dak- en thuislozen. ‘Zo hebben we meer ondersteuning van assistentes en verpleegkundigen. Vooral voor mensen die spoedzorg nodig hebben is het belangrijk dat die zorgvraag op dat moment beantwoord kan worden en dat het netwerk beter geholpen kan worden als ze een vraag hebben’, vertelt ze in De Nieuws BV.

‘De regels en procedures die er nu zijn om te helpen in een onzekere periode werken averechts: ze duwen mensen onbedoeld juist verder naar buiten, in plaats van ze weer op te nemen in de samenleving’, zegt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.

Om dakloosheid te voorkomen, moet er daarom een platform komen waar EU-landen hun kennis en succesvolle pilots kunnen delen, volgens de deal die in 2021 is gemaakt. Finland is zo'n land waar we van kunnen leren. Zij hanteren namelijk de housing first-aanpak. ‘Het is gebaseerd op het idee dat je geen hulp kan bieden aan mensen en zij niet kunnen helen en werken als zij geen huis hebben’, legt Clementine uit. ‘Eerst een thuis, daarna hulp, daarna verder.’

De ex-dakloze heeft inmiddels een eigen woning, doordat housing first is opgenomen in het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis, dat eind 2022 werd gepresenteerd en ervoor moet zorgen dat in 2030 dakloosheid beëindigd is. ‘Het blijkt de meest effectieve manier om chronisch daklozen van straat te krijgen’, aldus Van Sparrentak (GroenLinks). Ook zouden Nederlandse daklozenorganisaties meer geld krijgen volgens de laatste deal, vertelt ze.

Op die manier is het doel om in 2030 geen dakloosheid meer te hebben haalbaar, volgens Van Sparrentak: 'In Finland was het doel om in 2028 iedereen een dak boven zijn hoofd te geven. En dat doel halen ze waarschijnlijk in 2026 of 2027 al.'