Duizenden jihadsympathisanten in Nederland? Hoe zit dat?

De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) heeft een nieuw ‘dreigingsbeeld’ naar buiten gebracht. In Pauw citeert Jeroen Pauw: ‘De Nederlands jihadistische beweging bestaat uit enkele honderden personen en enkele duizenden sympathisanten. De omvang van de beweging blijft ongeveer gelijk; in Nederland zijn naar schatting enkele honderden jihadistische echtparen en tientallen gezinnen waarvan één ouder het jihadistisch gedachtengoed aanhangt.’

Honderden personen? Duizenden sympathisanten? Hoe zit dat?

Resistent
‘Dat is al heel lang zo,’ aldus terrorisme-expert Jelle van Buuren (Universiteit Leiden). Van Buuren is niet zozeer bezorgd over het aantal op zich, maar wel dat het aantal niet daalt. Met alles wat we nu weten over het kalifaat en gezien er ‘wel driehonderd gezinnen uit Nederland zijn weggegaan.’ ‘Het is dus resistent; de IS-ideologie wordt nog steeds omarmd.’

Deze mensen staan niet klaar om een aanslag te plegen, aldus Van Buuren. ‘Dat is weer net even iets anders. Maar het is wel het milieu waar die dreiging uit voortkomt.’ Of mensen die het jihadistisch gedachtengoed ook gevaarlijk zijn, hangt van het individu af. En per netwerk. ‘En van het ingrijpen van de overheid. We hebben een clubje van zeven mensen in Arnhem gehad dat vroegtijdig opgepakt is door inlichtingendiensten die er bovenop zaten.’

Gedachtengoed
‘Er is een relatie tussen gedachtengoed en handelen. Alleen is deze niet zo makkelijk samen te vatten. Je kunt heel lang een gedachtengoed aanhangen waar wij echt niets van willen weten, maar die nooit tot geweld overgaan. Je hebt mensen waarbij het ideologisch laagje flinterdun is, die out of the blue tot geweld overgaan – zoals misschien in Utrecht gebeurde. Dat is het probleem van de diensten die zich hiermee bezighouden.’

Imam Yassin Elforkani schrikt van de aantallen in het NCTV-rapport. ‘Ik herken die aantallen niet een-twee-drie. Er is ook een definitieprobleem. Als NCTV het heeft over het aanhangen van een jihadistisch gedachtengoed: wat is dat dan? En ondemocratisch? NCTV gaat er ook altijd vanuit dat salafisme een probleem is. Op het moment dat je salafisme en orthodox-islamisme als probleem ziet, dan kom je wel op zulke grote aantallen.’ Elforkani wil maar zeggen: het kunnen ook vreedzame salafisten zijn. ‘Absoluut. […] Ik denk dat het rapport ook vaak gaat over wat we wenselijk vinden. […] Als je zegt dat salafisme tot extremisme leidt, dan kom je wel tot die grote aantallen.’

Onderzoek
Opiniesite Joop publiceerde eerder dit jaar al over een proefschrift van Nazar Soroush over het gevaar van salafisme (het moest gerectificeerd worden). ‘Uit een studie van het Verwey-Jonker Instituut en de Universiteit Leiden, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken bleek het tegenovergestelde van wat Soroush beweerde,’ schrijft Joop . ‘Dat onderzoek, gehouden over de periode 2004-2018, constateerde juist dat orthodoxe moslims de Nederlandse samenleving over het algemeen niet afwijzen en geen ingrijpende veranderingen nastreven. Verder bleek dat de diversiteit onder salafisten groot is. De noodzaak die soms gevoeld wordt zich af te zetten komt volgens het onderzoek voort uit een Nederlandse samenleving die hen juist afwijst.’

Reële problemen
Van Buuren, in Pauw: 'We denken heel erg in beelden van de kalashnikov en het bomvest. Maar een inlichtingendienst kijkt naar bescherming van de democratische rechtsorde. Naar de bescherming van de nationale veiligheid. De vrees is dat op de langere termijn institutionalisering plaatsvindt van ideeën die haaks staan op de democratische kernwaarden van Nederland. Het is complex, alle definitiekwesties zijn complex en je moet vooral niet elke salafist in die hoek zetten. We moeten de kernwaarden van Nederland expliciet maken en we moeten ze verdedigen. Dat gebeurt nu ook met de dreigingsbeelden van het NCTV. [...] De definitiekwesties zijn ingewikkeld, maar we moeten ze niet gebruiken om weg te kijken van reële problemen.'

Kijk/lees/luister verder
Artikel: Vernietigend oordeel over onderzoek dat waarschuwt voor salafistengevaar (Joop)
Artikel/video: Wat doen de kinderen van een Nederlandse jihadstrijder in Noord-Syrië? (Zembla)