Wat we weten door honderd jaar vogels ringen

Waar komen al die vogels vandaan en waar gaan ze naartoe? Dat wilden de mensen natuurlijk al heel lang weten, maar hoe meet je zoiets? In 1911 werd daarom de allereerste vogel in Nederland gevangen en geringd: een spreeuw. En inmiddels staat de teller al op 12,8 miljoen vogels in ons land, maar we zijn nog lang niet uitgeleerd.

Voor het Vogeltrekstation is het vangen en ringen hun belangrijkste methode voor het onderzoek naar vogeltrek en verspreiding. Op talloze locaties in ons land, maar ook in de rest van Europa, vangen vrijwilligers soms dagelijks vogels in netten. Henk van der Jeugd van het NIOO en Vogeltrekstation neemt ons mee naar een ringbaan bij Wageningen.

Bij zo’n vangronde worden vogels voorzichtig uit het net gehaald, gemeten, gewogen, zorgvuldig bekeken en geringd. Soms heeft de vogel al een ring en dan spreek je van een terugvangst. Juist die zijn heel belangrijk, omdat je dan nog meer weet over de vogel. Hoe oud hij is of waar hij nog meer is geweest bijvoorbeeld.

Door deze decennia oude onderzoeken weten we nu van allerlei soorten hoe oud ze worden, hoe snel ze vliegen, hoe ver ze vliegen, welke routes en nog veel meer. Ze meten bijvoorbeeld ook hoeveel jongen de dieren krijgen en hoeveel het daarvan overleven. En ook welke soorten toenemen, afnemen, of waar knelpunten in hun leven zitten.

Het vuurgoudhaantje blijkt bijvoorbeeld uit gegevens van alle ringers in lengte en gewicht het kleinste vogeltje te zijn. Het goudhaantje ontloopt hem nauwelijks, dus het gaat vrijwel om een gedeelde eerste plek. Afgerond zijn ze sowieso even groot.

Door de jaren zijn allerlei gegevens verzameld, maar de methodes zijn inmiddels wel met de tijd meegegaan. Het in de hand houden van vogels kan veel stress opleveren voor de dieren dus dat moet goed gebeuren. Het zijn dan wel allemaal vrijwilligers die de monitoring uitvoeren, iedereen die een vogel ringt heeft een opleiding gehad en houdt rekening met dierenwelzijn.

Ook al weten we nu veel meer, nog steeds loont het om te blijven onderzoeken. Tegenwoordig kijken vrijwilligers welke ziektes voorkomen bij de vogels en zo is in 2020 zelfs het Westnijlvirus in ons land ontdekt. En met het nieuwe onderzoek Meet de Mees gaan ze kijken naar welke pesticiden voorkomen in vogels aan de hand van de koolmees.

Kijk zondag 30 maart 2025 om 19.25 uur naar de speciale uitzending over 'Meten is weten'.