Unieke vrouwen in het vogelrijk | Weetje

In het dierenrijk zijn mannen doorgaans de meest opvallende verschijning met hun felle kleuren, verentooien en grotere formaat. Natuurlijk zijn er uitzonderingen op die regel. Speciaal voor Internationale Vrouwendag zochten we drie vogelsoorten bij wie het er nét iets anders aan toe gaat tussen man en vrouw. Zo zingt bij de roodborst de vrouw net zo hard mee als de man, sloven vrouwelijke franjepoten zich juist uit voor de mannetjes en lopen er onder de kemphanen ook 'verklede' mannen rond.

Bij de roodborst zijn de man en vrouw identiek qua uiterlijk. Ook kun je ze niet uit elkaar houden qua zang; die is namelijk hetzelfde. De roodborst is de enige vogel in Nederland waarbij de vrouw op dezelfde manier zingt als de man. Doordat ze zo erg op elkaar lijken, kunnen alleen ervaren vogelkenners mannen en vrouwen tijdens het broedseizoen uit elkaar houden. 

Roodborsten hechten veel waarde aan hun eigen territorium en jagen soortgenoten zo snel mogelijk weg. Hierbij kunnen ze erg agressief zijn. Alleen in het broedseizoen zijn de twee geslachten bij elkaar te vinden. Ze imponeren elkaar dan met hun rode borst. Maar zelfs in deze periode zitten ze elkaar in de weg; het territorium moet immers tijdelijk in tweeën worden gesplitst. De vrouw broedt op de eieren, maar de daaropvolgende broedzorg doen man en vrouw samen: een gelijke taakverdeling dus. De jongen zijn overigens gespikkeld bruin van kleur en krijgen pas later hun rode borst. Zo roepen de jongen geen agressie op bij de ouders. Onderstaande video is gemaakt door Maria Woortman.

Bij franjepoten zijn de vrouwtjes opvallender gekleurd dan de mannetjes. Dat heeft ook een functie: de vrouw moet de man namelijk het hof maken. Hierin is deze vogel vrij uniek in het dierenrijk. Een mooi, opvallend verenkleed helpt in de concurrentiestrijd met andere vrouwtjes. Nadat de vrouw een man voor zich heeft gewonnen en het koppel is gevormd, legt ze de eieren. Daarna vertrekt ze naar zuidelijkere streken. De man blijft achter om op de eieren te broeden en vervolgens de jongen groot te brengen. Overigens broeden franjepoten niet in Nederland, dat doen ze in Scandinavië.

Er zijn drie soorten franjepoten: de grauwe en rosse franjepoot zijn weleens in kleine aantallen in Nederland te zien. De derde soort, de grote franjepoot, wordt een enkele keer als dwaalgast waargenomen in ons land.

Kemphanen staan bekend om de fraaie voorjaarstooi die de mannen hebben tijdens de voortplantingstijd, maar wist je dat er een brede genderdiversiteit onder kemphanen is? Zo zijn er naast mannen en vrouwen ook mannen die er precies uitzien als vrouwelijke kemphanen. Dit zijn zogenaamde ‘faren’. Deze ‘verklede’ mannen kunnen ongezien in het territorium van de mannetjes rondlopen en laten zich zelfs gewillig dekken om niet door de mand te vallen. Op die manier kunnen ze af en toe stiekem toch met een vrouwtje paren. Lees hier meer over deze unieke diversiteit. 

Tijdens de paringstijd houden mannelijke kemphanen schijngevechten met elkaar om de gunst van de vrouwen te winnen. Na de paring zorgt de vrouw voor het broedsel, dat op de grond in een klein kuiltje ligt. Vrouwelijke kemphanen zijn niet territoriaal en kunnen soms dicht bij elkaar broeden. Het duurt ongeveer twintig dagen voordat de eieren uitkomen en ook daarna zorgt de vrouw nog voor de jongen tot die uitvliegen.

Dat mannen over het algemeen een opvallender uiterlijk hebben, komt doordat ze met elkaar moeten strijden om de gunst van de vrouwen. Voor hen geldt: wie het meest opvalt, vergroot de kans om zijn genen door te geven. Vrouwen hebben daarentegen een onopvallend uiterlijk. Dat is met een reden, want door niet op te vallen, trekt de vrouw minder vijanden aan die het op haar pasgeboren jongen gemunt hebben. Zo stelt ze zichzelf en haar nageslacht veilig. Heel slim eigenlijk!

Bronnen: Vogelbescherming | Natuurpunt | Onze Natuur | Eigenwijs Blij | Waarneming.nl | Dutch Birding