Timelapse: ijshaar groeit uit dode tak

In de tuin van filmer Reint Harkink is een prachtig winterfenomeen te zien: ijshaar. In de nacht van 10 op 11 januari maakte hij een timelaps van een kale tak waar gedurende de nacht prachtige dunne ijsdraden op ontstaan. “De vorming van het haar is te zien vanaf het allereerste begin, een kale tak, tot aan volledig uitontwikkeld ijshaar”, schrijft Reint. “Het filmpje is het resultaat van 1412 beelden die om de 30 seconden gemaakt zijn.”

Het winterfenomeen ijshaar, ook wel eens ‘ijsbaard’ of ‘baard van koning winter’ genoemd, zijn lange witte, dunne, zijdeachtige ijsdraadjes die uit een tak ‘groeien’. Het kan niet eender welke tak zijn, want het kan alleen groeien op natte, dode stukken hout waarin een specifieke schimmel aanwezig is. Tijdens de stofwisseling scheidt de schimmel genaamd ‘rozeblauwig waskorstje’ (Exidiopsis effusa) water uit.

Omdat het water te veel is om in de tak te blijven, wordt het door kleine openingen in het hout naar buiten geperst. Wanneer het zachtjes vriest en de luchtvochtigheid hoog is, kan het water dat uit de tak komt, meteen bevriezen. Zolang de schimmels water blijven produceren en de buitenomstandigheden goed zijn, kan ijshaar aan blijven groeien. Het mag daarvoor niet al te hard vriezen, want dan stopt de stofwisseling van de schimmel en maakt het geen water aan. En de luchtvochtigheid is nodig om te voorkomen dat het water niet kan verdampen. Het fenomeen is dus alleen te zien onder de perfecte winterse omstandigheden.

Als je het ijshaar zelf een keer wil zien, maak je het meeste kans in schaduwrijke bosgebieden met veel dood hout. Het komt alleen voor op loofbomen en dan met name op de eiken en beuken. Ga dan wel vroeg op pad, want zodra er zonnestralen op het ijs schijnen, verdwijnt het als sneeuw voor de zon.