Het paringsdoolhof van een vrouwtjeseend

Genitaliën in het dierenrijk zijn heel gevarieerd, zo ook bij de eend. Het geslachtsdeel van het vrouwtje is soort een doolhof waar zij zelf controle over heeft om ongewenste mannetjes buiten de deur te houden. Maar waarom is dat?

Over de bijzondere eendenpenis is veel bekend. Het is op zichzelf al opmerkelijk dat mannelijke eenden nog een penis hebben. Bij de meeste vogelsoorten beschikken zowel de mannetjes als de vrouwtjes over één enkele opening, 'de cloaca'. Dat is een opening bij veel diersoorten waaronder vogels, reptielen en amfibieën, waar zowel ontlasting als zaad en eieren uitkomen.

Toch verdient de cloaca van het vrouwtje ook dezelfde aandacht. Sterker nog, zonder de complexe ‘vagina’ van het vrouwtje zou de woerd - het mannetje - in eerste instantie niet aan zijn lange penis komen.

Bij de meeste eendensoorten kiezen de vrouwtjes het beste mannetje uit om mee te paren en het broedseizoen bij te blijven. Vaak gaan groepen overgebleven mannetjes achter één vrouwtje aan, om de daad te kunnen verrichten. Met hun lange penissen van zo’n tien tot dertig centimeter kunnen ze in drie seconden ejaculeren. Maar dit is niet het hele verhaal.

Bioloog Patricia Brennan doet al jaren onderzoek naar eendenpenissen. Uit haar onderzoek blijkt dat, ondanks het feit dat 40% van de paringen geforceerd is, maar slecht 2 tot 5% van deze paringen is succesvol.

Brennan ontdekte dat er tussen de geslachten een evolutionaire strijd gaande is waarin de vrouwtjes de overhand nemen. Het vrouwtje is namelijk de bepalende factor voor een geslaagde paring. Vrouwelijke eend is in staat om de structuur van haar spiraalvormige vagina aan te passen. Als het vrouwtje ook wil paren, laat ze het mannetje toe haar te bevruchten. Bij een geforceerde paring is de vrouwelijke eend in staat haar vagina in anti-paringsmodus te houden.

Ter ondersteuning maakte Brennan glazen replica’s van de cloaca van de Pekingeend in anti-paringsmodus. Brennan kon zien hoe 80% van de erecties in de replica’s mislukte. De penissen bleven steken in de haarspeldbochten of klapte dubbel waardoor het uiteinde weer naar de uitgang wees.

Dat de natuurwereld vanaf het begin werd gedomineerd door mannen heeft haar weerslag gehad op hoe er naar de vrouwtjesdieren werd gekeken. Biologen en zoölogen zagen het vrouwtje als de moeder, de zorgende en het zwakkere geslacht. Maar door recente wetenschappelijke inzichten weten we intussen dat dat beeld niet klopt.

Bron: Correspondent & Patty Brennan