Groene zorg: wat goed is voor de aarde is goed voor jou

Goede zorg redt levens, maar van alle sectoren in Nederland draagt de zorgsector voor zo’n 7 procent bij aan de totale uitstoot van broeikasgassen. En ook de afvalberg, die de zorg produceert is immens. Inmiddels zijn er allerlei initiatieven om de sector te verduurzamen. In de serie ‘groene zorg’ laten we horen op welke manier dat gebeurt. Van de Groene OK en de Caring Doctors tot de CO2 assistenten. In deze laatste aflevering praten we met Lianne Wellens van de Groene Zorg Alliantie en met Klimaatdokter Anne Roosendaal. Over duurzaamheid, dat veel verder gaat dan alleen het verminderen van CO2. Het gaat hen om 'Planetary Health'. Ofwel, hoe beter we omgaan met de aarde des te beter dat is voor onze gezondheid. 

De zorgsector heeft dus een flink aandeel in de totale uitstoot van broeikasgassen in Nederland. De productie van chemische producten als geneesmiddelen en zeep zorgt voor het grootste deel (40%) van de uitstoot. In november hebben partijen uit de zorgsector nieuwe afspraken gemaakt om de zorg te verduurzamen. De Green Deal 3.0 gaat over medicatie, over circulair werken, maar ook over het terugdringen van broeikasgassen in de sector. 

Voor de serie 'Groene Zorg' zijn de afgelopen weken de volgende reportages uitgezonden:

Wanneer een arts bij het afronden van de studie de eed van Hippocrates aflegt, is 'primum non nocere' daar een belangrijk onderdeel van. Dat betekent dat een arts 'ten eerste de patiënt niet zal schaden'. "Maar door het klimaat te veranderen en het milieu te vervuilen, schaden wij de mensheid – en dus ook onze patiënten – wél", zegt Jopke Janmaat, één van de oprichters van de CO2-assistenten. Een manieren om de milieu-impact van de zorg te verminderen, is het hergebruik van materialen, zoals de ‘eendenbek’.

Vier grote vuilniszakken afval. Dat is wat een gemiddelde ziekenhuisoperatie oplevert. Operatiekamers zijn de afvalfabrieken van een ziekenhuis, wordt wel beweerd. Het merendeel van het afval is van plastic, dat vanwege veiligheid en hygiëne eenmalig gebruikt wordt. Artsen worden zich steeds bewuster van de vervuilende impact van de zorg, en het Landelijk Netwerk de Groene OK vindt het tijd worden om tot concrete actie over te gaan.

Oud-verpleegkundige en kunstenares Maria Koijck werd getroffen door borstkanker. Zij vroeg haar chirurg al het operatieafval na de operatie aan te leveren. Toen ze wakker werd uit de narcose stonden zes volle vuilniszakken naast haar bed. Ze maakte van dat vele plastic en ander afval een indrukwekkende video, met haarzelf én haar nieuwe borst in de hoofdrol.

Groene huisarts' Iris Wichers uit Amsterdam zoekt naar wegen om de duurzaamheid van haar praktijk te verbeteren. Eén van de grootste uitstoters waar een huisarts invloed op kan uitoefenen, is de behandeling voor mensen met astma of COPD. Medicijnen kunnen met behulp van 'puffers' worden verneveld, maar daar zit een heel sterk broeikasgas in. Daar kan een huisarts dus rekening mee houden bij het voorschrijven. Wichers is ook werkzaam bij het Nederlands Huisartsengenootschap, de beroepsvereniging die onder andere richtlijnen opstelt voor de huisartsen.

De zorginstellingen voor geestelijke gezondheid in Zuid-Limburg maken zich sterk maken om wachtlijsten in de GGZ en de jeugdzorg te verkleinen door mensen die op een wachtlijst staan, al mee naar buiten te nemen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in wijngaard 'De Aldenborgh' bij Eys. Cliënten glijden daardoor niet verder af in de problematiek en kunnen sneller behandeld worden als ze eenmaal aan de beurt zijn. Dit zorgt voor minder druk op de reguliere zorg.

"Wij worden gevoed door een voedselindustrie die totaal geen rekening houdt met gezondheid en wij binnen de gezondheidszorg houden helaas te weinig rekening met voeding.” Dat is de kernboodschap van Patrick Deckers, voorzitter van Caring Doctors; een recent opgerichte organisatie die zich inzet voor een meer plantaardig dieet ten behoeve van de planeet én onze gezondheid. De enorme hoeveelheden vee die in Nederland dicht opeengepakt zijn kunnen de bronnen zijn van ziektes, maar ook de overconsumptie van vlees en zuivel is bewezen ongezond volgens Deckers.

De concentratie van bepaalde medicijnresten in het Nederlandse oppervlaktewater is te hoog. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht en het RIVM. Deze kunnen negatief effect hebben op het waterleven. De stoffen die bij dit onderzoek zijn aangetroffen zijn nogal wat resten van medicijnen voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen, zoals de bekende rustgever oxazepam.

Omdat veel resten via rioolwater in het milieu komen, is de rioolwaterzuiveringsinstallatie van Houten gestart met een techniek om medicijnresten af te breken. Daarnaast zouden de behandelaars die de middelen voorschrijven bewust moeten worden van de gevolgen. De dokters moeten naar snellere afbouw van de medicatie kijken.

De Green Deal 3.0 gaat over medicatie, over circulair werken, maar ook over het terugdringen van de CO2-uitstoot in de sector. Op het gebied van CO2-uitstoot wordt gestreefd naar 55% minder directe CO2-uitstoot in 2030 t.o.v. 2018 en klimaatneutrale zorg in 2050.