Wie bepaalt wat mannelijkheid is?

‘Als je volgende week op training niet die k*nkernagellak weg hebt gehaald geef ik je een k*nkerharde kopstoot, flikkertje.’

Dit werd er op hockeytraining tegen de 16-jarige Sibren gezegd. Hij besloot het er niet bij te laten zitten en deelde het voorval op Twitter. Dat bleef niet onopgemerkt. Het bericht werd ruim 330 keer geretweet, 3000 keer geliked, en 120 keer vernoemd in een tweet. En zijn verhaal werd op de radio behandeld door Frank van der Lende en Eva Koreman in Welkom bij de club.Voor de gelegenheid versierde Frank zijn nagels (die hij wel vaker een kleurtje geeft) met een gele lak en paarse bloemen. ‘Ook mannen mogen make-up of nagellak dragen, wat mij betreft’, voegt Frank daaraan toe.

Dit voorval op hockeytraining getuigt van homofobie, maar het raakt aan nog iets, namelijk: mannelijkheid. En daar hoort volgens de teamgenoten van Sibren geen nagellak bij. Net als dat er volgens veel mannen geen rokjes, jurken of make-up bij horen. Of huilen. Maar past deze ouderwetse vorm van mannelijkheid nog wel in de huidige tijdsgeest? Vrouwen dragen toch ook al jaren broeken? Waarom mannen dan geen rokken en nagellak?

Mensen zijn gewend in hokjes te denken. Dat is nou eenmaal onze manier om de grote wereld in ons hoofd te kunnen vertalen naar iets begrijpelijks. Zo ook die van man en vrouw. Maar deze hokjes kunnen beklemmend werken, volgens Clarice Gargard. Ze schrijft er het volgende over voor Joop: ‘Het categoriseren van menselijke kwaliteiten en karakters als ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ wordt problematisch wanneer een individu eigenschappen bezit die niet tot zijn of haar sekse behoren en daardoor aan zichzelf gaat twijfelen, onzeker wordt of gediscrimineerd.’

Mannen die niet 100% in dat hokje ‘man’ passen ervaren toxic masculinity, oftewel giftige mannelijkheid; een beperkend verwachtingspatroon dat leeft in de maatschappij. Of situaties waarin ‘mannen niet kunnen ademen door de restricties van hun idee van mannelijkheid’, als je het schrijver en presentator Cesar Majorana vraagt. ‘Maar’, voegt hij eraan toe, ‘vergis je niet: toxic is geen bijvoeglijk naamwoord. Toxic zegt niet iets over masculinity, het is een ding an sich. Karaktereigenschappen die we mannelijk vinden, beschouw ik niet per se als toxic.’ Toxic slaat namelijk op het uitsluiten of discrimineren van mannen die niet die ‘mannelijke’ eigenschappen hebben.

Cesar besloot in zijn pubertijd de traditionele spijkerbroek in te ruilen voor lange gewaden. ‘Het loslaten van de norm gaf mij heel veel zelfvertrouwen. Ik was meteen ontsnapt aan het idee dat een man er op een bepaalde manier uit moest zien’, vertelt hij. Als je wilt voldoen aan wat we als maatschappij aan mannelijkheid koppelen, dan blijft er weinig ruimte over om je eigen identiteit te creëren. ‘Je moet je afvragen in welke mate je identiteit afhangt van het ideaalbeeld’, aldus Cesar.

Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht, naar de kwalijkheid van stereotiepe opvattingen over de mannen- en vrouwenrol, blijkt dat alles wat we in de media horen en zien over de stereotiepe man slecht is voor het lichamelijke en geestelijke welbevinden van mannen. Daarom is het extra belangrijk dat we meer te zien krijgen van mannen die niet in de stereotypes vallen. Mannen zoals Harry Styles, Prince, Jaden Smith en David Bowie hebben de afgelopen jaren de mannelijke norm publiekelijk verbreed.

Ook tijdschriften doen hun duit in het zakje als het gaat om verbreding van de mannelijke norm. Zo maakte het Amerikaanse magazine GQ in oktober 2019 een speciaal nummer met de titel ‘New masculinity’, oftewel nieuwe mannelijkheid. Op de cover Pharrell Williams in een jurk en in het blad shoots met mannen met prachtige make-up looks. Toch vallen deze acties niet alleen te prijzen, volgens Cesar. Het doorbreken van beperkende verwachtingspatronen vereist meer aandacht dan een eenmalige special, aldus Cesar.

Discriminatie en intimidatie van mannen die dagelijks de strijd aangaan met de mannelijke norm gaan gewoon door. ‘Denk aan queer mannen die elke dag een jurk proberen te dragen en in elkaar geslagen worden. Terwijl bijvoorbeeld Justin Bieber dit eenmalig doet en daar veel lof voor krijgt. Dan denk ik: laten we het niet over Bieber hebben deze keer’, aldus Cesar. Echte verruiming van de norm vergt iedere dag werk. Niet alleen in beeldvorming, maar ook gewoon op straat. 

Lees meer over dit onderwerp? Dat kan hier:

Viet (@vietj3) is TikTokker en docent. Onder jongeren wil hij normaliseren dat je zélf mag beslissen wat je aan wil. ‘Dit doe ik door in een rok over straat te gaan.’