Waarom wordt racisme tegen Aziatische Nederlanders afgedaan als grap?

‘Sambal bij?’, spleetoog, Hanky Panky Shanghai. Het moet nu eens klaar zijn met de racistische ‘grappen’ en stereotyperingen, vinden Aziatische Nederlanders. 

‘Ik zie ik zie wat jij niet ziet. Daar waar wij voor poepchinees worden uitgemaakt, zie ik een land dat de zeven zeeën heeft overwonnen, maar waar het een onbegonnen werk is om uit te leggen dat niet alle Aziaten Chinees zijn.’

‘Ik zie wat jij niet ziet’, klinkt het op Instagram. Deze boodschap deelt mediamaker Chee-Han Kartosen-Wong in de vorm van een aangrijpende video op haar Instagram. Met de video wil ze aandacht vragen voor discriminatie tegen Aziatische Nederlanders. Een groep die vaak over het hoofd wordt gezien als we het hebben over de impact van discriminatie en racisme in ons land. Sterker nog: volgens schrijver Pete Wu worden Aziatische Europeanen structureel vergeten in het racismedebat, zo schrijft hij begin september voor Vlaams-Nederlands cultuur- en debathuis De Buren. In de video zien we gezichten, van mannen, vrouwen en kinderen. Allemaal Aziatische Nederlanders. Begeleid door spoken word van Kevin Groen. De video is honderden keren gedeeld door Aziatische Nederlanders die zich herkennen in de video.

Stille strijd
Waaronder door presentator Mai Verbij, die enorm geraakt is door de video. ‘Mijn broertje en ik struggelen enorm met de erkenning van Aziatisch racisme. Vaak worden we vergeten of niet gezien. Deze video is een samenvatting van de strijd die we al die tijd stilletjes hebben gevoerd.’ Mai weet niet beter dan dat er altijd stereotyperende ‘grappen’ over haar worden gemaakt. Van Hanky Panky Shanghai tot de vraag ‘eet jij ook hond?’. ‘Ik heb ze allemaal gehoord.’ Het wordt op den duur zelfs zo vanzelfsprekend dat ze er zelf ook aan toegeeft. ‘Ik maakte vaak zelf het Aziaten-grapje al, zodat ik anderen voor was.’

Het is toch maar een grapje
De vrijheid om er iets van te kunnen zeggen heeft ze namelijk nooit gevoeld, omdat de opmerkingen altijd worden afgedaan als grapje. ‘Het wordt niet serieus genomen, wij worden niet serieus genomen.’ En dát heeft volgens Mai alles te maken met de positie van Aziatische Nederlanders in de onze maatschappij. ‘We bungelen er een beetje tussenin.’ Het wordt gebagatelliseerd. ‘Er werd tegen mij gezegd: “je moet niet zeiken, je wordt toch gewoon uitgenodigd op sollicitatiegesprekken?” En dat is ook zo. Maar dat betekent niet dat de opmerkingen die worden afgedaan als een grapje niet racistisch zijn en pijn kunnen doen. Toch heb ik me lang laten leiden door die uitspraken. Ik heb me heel lang stilgehouden omdat ik bang was voor die reactie.’

Wegcijferen
Het ligt volgens Mai niet in de aard van Aziaten om de confrontatie aan te gaan: ‘We praten niet zo snel over dingen die ons dwarszitten, we zijn vrij volgzaam en cijferen onszelf misschien wat makkelijker weg.’ Die karakteristieken liggen gedeeltelijk ten grondslag aan het aanhoudende racisme, volgens Mai. Want wanneer er geen ophef ontstaat na een racistische opmerking kan de grens nooit duidelijk getrokken worden.

Stereotypering in de media
Een groot deel van de stereotypering van Aziaten wordt gevoed door de media, gelooft Mai. ‘In films zijn Aziaten bijna nooit de held. En qua rolmodellen kom je niet verder dan Bruce Lee, Jackie Chan en Lucy Liu.’ Ze merkt dat ook in de verslaggeving van journalisten over de sportprestaties van haar broertje, topschaatser Kai Verbij. ‘Tijdens een wedstrijd in Japan werd door een journalist van NOS gegrapt dat hij vast geen last zou hebben van een jetlag. Omdat hij een Japanse moeder heeft? En dat is niet zo erg, maar dit soort kleine dingen gebeuren vaker. Het – de Japanse wortels - wordt er steeds weer bijgehaald.’

#IkLachNiet
Door de Black Lives Matter-beweging en het aanhoudende racisme rondom de coronacrisis voelen steeds meer Aziatische Nederlanders de drang om zich uit te spreken. ‘Daar is nu eindelijk ruimte voor’, aldus Mai. In september zijn Aziatische Nederlanders onder leiding van Pan Asian Collective en Asian Raisins - organisaties die streven naar een inclusief Nederland en emancipatie van Aziatische Nederlanders - al virtueel de straat op gegaan. Onder de hashtag #iklachniet gaven ze weerwoord op de veelgehoorde opmerking ‘het is maar een grapje’.

Niet alleen
Tegelijkertijd vergroot het Instagramaccount @broodjekaasmetsambal (tienduizend volgers) het bewustzijn rondom dit racisme. Met voorbeelden uit het dagelijks (online) leven legt dit account het probleem bloot. Van stereotyperende sketches op Tiktok tot verkeersborden bij wegafzettingen waar de tekst ‘Chinees beleikbaal’ op staat. De video van Kartosen-Wong is de volgende stap in het Aziatisch racismedebat in Nederland. En de stap die veel Aziatische Nederlanders, zoals Mai, heeft gesterkt in het gevoel niet alleen te zijn. ‘Ik heb lang gedacht dat ik de enige was die dit ervaarde. Maar als je dan ziet dat meerdere Aziaten dezelfde pijn ervaren, weet je eindelijk dat je niet alleen bent.’