'Pretty privilege': hebben knappe mensen een makkelijker leven?

Heb je een mooi uiterlijk? Dan is je leven gemakkelijker. Zo doet de term ‘pretty privilege’ geloven – je hebt bijvoorbeeld sneller een baan of een leuke partner. Hoe zit dat precies?

De term ‘pretty privilege’ verwijst naar de voordelen die mooie en aantrekkelijke mensen, volgens de algemene standaard, kunnen ondervinden, legt Giselinde Kuipers, hoogleraar sociologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, uit in de podcast Alledaagse Vragen. ‘De term is relatief recent opgekomen; het is een echte sociale-media-term’, weet Kuipers, maar sociologen, economen en psychologen onderzoeken het fenomeen al langer. Uit die onderzoeken blijkt dat mensen met pretty privilege, ofwel een conventioneel mooi uiterlijk, allerlei voordelen kunnen hebben.

Onderzoeken tonen vooral aan dat het knappe mensen gemakkelijker afgaat in hun dagelijks leven. Zo kom je als knap persoon gemakkelijker aan een baan en kost het je minder moeite om een partner te krijgen. Ook kun je met een mooi uiterlijk rekenen op een hoger salaris én een langer, gezonder leven.

Maar een knap uiterlijk blijkt zelfs in de kinderjaren al voordelig, legt gedragspsycholoog Dané Mulder uit in de docuserie Mooier wordt het niet. ‘We zien bijvoorbeeld dat leerlingen die als aantrekkelijk worden gezien door een docent, meer aandacht krijgen – en wellicht daardoor ook wat hogere cijfers. Een knap kind wordt vaker opgepakt door een moeder, en krijgt eigenlijk daardoor meer liefde.’

Van mooi zijn profiteer je dus op veel belangrijke momenten in het leven: bij een sollicitatiegesprek, in de schoolbanken en zelfs al in de wieg. Maar daar stopt het niet, want zelfs bij het plegen van strafbare feiten heb je baat bij een mooi uiterlijk, aldus Mulder: ‘In de jaren negentig is er onderzocht wat voor voordelen een knappe crimineel heeft ten opzichte van een minder knappe crimineel. Het bleek dat zij (de knappe criminelen, red.) minder gestraft werden dan minder aantrekkelijke criminelen.'

Dat mooie mensen een bevoorrechte positie hebben in de maatschappij, heeft volgens Mulder alles met ons brein te maken. Daar vindt een onbewust proces plaats tijdens een eerste ontmoeting: ‘Wanneer we iemand voor het eerst zien, komt er ontzettend veel informatie op ons af. Die informatie kunnen we niet allemaal verwerken: daar heeft ons brein simpelweg de capaciteit niet voor. Daarom zijn we voorgeprogrammeerd met bepaalde vuistregels. En één van die vuistregels is eigenlijk: schoonheid is goed. Als je iemand ziet en denkt: hé, die is wel aantrekkelijk - dan koppel je er meteen positieve associaties aan.’

Ontmoet je dus je potentiële werkgever voor het eerst bij een sollicitatiegesprek, en vindt die dat je er goed uitziet? Grote kans dat je op een tweede gesprek mag komen. Die samenhang tussen schoonheid en succes is overigens niet per se iets van deze tijd, weet filosoof Lammert Kamphuis. ‘Er is een interessante link met de oude Griekse filosofie’, stelt hij in Mooier wordt het niet. ‘Daarin werd gezegd dat er een drie-eenheid bestond tussen schoonheid, goedheid en waarheid. Vanuit psychologisch onderzoek blijkt die link ook te kloppen: als iemand mooi gevonden wordt, dan hebben we eerder het idee dat die persoon de waarheid spreekt, een goed mens is of moreel goede dingen doet. Terwijl dat natuurlijk helemaal niet het geval hoeft te zijn, maar zo werkt het wel.’  

Dat is volgens Kuipers meteen één van de lastigste zaken binnen het vraagstuk: het schoonheidsideaal is immers niet overal ter wereld hetzelfde. Lastig om een peil op te trekken dus, maar één ding kun je volgens de hoogleraar wel stellen: ‘Mensen zijn het behoorlijk met elkaar eens over wat minder knap is.’ Binnen de westerse samenlevingen is het schoonheidsideaal een dun lichaam, en staat een dik lichaam, aldus de hoogleraar, gelijk aan minder mooi. Iets anders dat door veel mensen als aantrekkelijk wordt beschouwd, is een symmetrisch gezicht.

Toch komt schoonheid niet zomaar uit de lucht vallen, legt Kuipers uit. In andere woorden: je wordt niet altijd maar ‘mooi’ geboren. ‘Het idee bestaat dat schoonheid een gegeven is. Dus hoe knap – of juist niet knap – je bent, en dat je privilege daar een gevolg van is (…) maar dat is niet zo. Aan de ene kant hebben mooie mensen meer voordelen, maar aan de andere kant worden mensen met meer voordelen mooier.’ Die twee versterken elkaar dus. Kom je uit een goed sociaal-economisch milieu? Dan is de kans groot dat:

• Je een gezond en sterk gebit hebt.
• Je een gezonde huid hebt.
• Je genoeg geld hebt voor een bezoek aan de kapper.
• Je toegang hebt tot goede gezondheidszorg en goede voeding.

En al die voordelen zorgen ervoor dat jij er beter uit kan zien.

Als knap persoon lijken de voordelen dus oneindig, maar nadelen zijn er ook. En dat lijkt meer op te gaan voor vrouwen dan voor mannen. ‘Mannen hebben gemiddeld meer voordeel van een knap uiterlijk dan vrouwen’, aldus Kuipers. ‘Bij vrouwen kan het ook in hun nadeel werken. Dan wordt er bijvoorbeeld gedacht: ze is knap, dus ze zal wel dom zijn.’ Ook arrogantie of oppervlakkigheid kunnen gekoppeld worden aan schoonheid. De oorzaak? Weer een onbewuste associatie van ons brein.

Pretty privilege lijkt – hoe oneerlijk ook – niet iets te zijn wat we zomaar kunnen veranderen. Ook Anna Nooshin realiseerde zich dit na het maken van haar vierdelige serie Mooier wordt het niet. ‘Ik leer door dit programma dat ons brein heel erg in hokjes móét denken om bepaalde processen te kunnen begrijpen. Ik dacht altijd dat ik vrij van oordeel was en dat ik daar heel goed mee omging. Maar nu ik allerlei wetenschappers spreek hierover, weet ik dat dat bijna niet te doen is. Of je mooi bent of niet, heeft nou eenmaal invloed op je carrière.’