Moeten ook mannen de HPV-prik halen?

Tachtig procent van de mensen loopt het een keer op in hun leven: het humaan papillomavirus, kortweg HPV. Wat houdt dit in en waarom zouden ook mannen zich ertegen moeten laten vaccineren?

Kassa-presentatrice Amber Kortzorg (32) biecht op dat ze nog nooit van HPV had gehoord: 'Je hoort bij de GGD altijd over chlamydia, gonorroe en hepatitis. Ik denk dat als je de gemiddelde burger vraagt naar HPV, dat hij geen idee heeft. Ik praat wel met vriendinnen over andere soa’s, maar hier hebben we het nooit over.’ En dat terwijl dus tachtig procent van de mensen het krijgt.

Wat is HPV eigenlijk?
Oncoloog Christianne Lok legt in Op1 uit dat HPV ‘een heel besmettelijk virus is dat je via seksueel contact of via de handen en de mond kunt overdragen’. Je kan het ook krijgen door een handdoek te delen.

Het virus kan leiden tot genitale wratten en kanker in je mond- en keelholte, penis, anus, vagina, schaamlippen en baarmoederhals. Jaarlijks krijgen ongeveer vijftienhonderd Nederlanders kanker door HPV.

Een besmetting betekent trouwens niet automatisch dat je kanker hebt. ‘Van die tachtig procent van de mensen die het oploopt, raakt het overgrote deel het gelukkig zelf weer kwijt door hun eigen weerstand’, aldus Lok. ‘Maar tien tot twintig procent van de mensen raakt het niet kwijt. Binnen die groep kun je HPV-gerelateerde ziektes krijgen, waaronder dus kanker.’

Uitstrijkje
De bekendste HPV-gerelateerde ziekte is baarmoederhalskanker. Jaarlijks krijgen ruim achthonderd vrouwen het. Daarom kunnen meisjes vanaf tien jaar zich sinds 2009 laten inenten. 

Vrouwen van boven de dertig ontvangen elke vijf jaar een oproep van hun huisarts om een uitstrijkje te maken. Daarmee kan baarmoederhalskanker vroegtijdig worden opgespoord.

Penis amputeren
Maar ook voor mannen is zo'n HPV-prik van belang. Hier werd in 2015 al over gesproken. Jaarlijks krijgen namelijk bijna vierhonderd mannen in Nederland een vorm van kanker door HPV.

Toch kunnen zij de twee prikken pas sinds vorig jaar halen. Dat komt omdat de diagnose peniskanker nu steeds vaker voorkomt. Hierbij kan het soms zelfs nodig zijn om de hele penis te amputeren.

Het vaccin kan naast directe bescherming tegen de verschillende kankervormen ook leiden tot groepsbescherming, vertelde de Gezondheidsraad in 2019 aan Kassa: ‘Ook voor niet-gevaccineerden daalt het risico op besmetting met HPV. Zo leidt vaccinatie van jongens indirect ook tot vermindering van het risico op baarmoederhalskanker bij meisjes.’

'In Australië worden al langer zowel jongens als meisjes ingeënt tegen HPV, met als gevolg dat baarmoederhalskanker er bijna is verdwenen’, valt te lezen op Joop.

'Omstreden kankervaccin'
Omdat het virus in verband werd gebracht met geslachtsziektes, noemden professoren het in een uitzending van Zembla uit 2008 nog een ‘omstreden kankervaccin’. Inmiddels wordt het HPV-vaccin dus als succes gezien. ‘We zien dat baarmoederhalskanker langzaamaan begint te verdwijnen’, vertelt prof. dr. Marcel Levi in een Summerschool-college over virussen.

Bij vrouwen die het vaccin tussen hun tiende en twaalfde hebben gekregen, verlaagt het de kans op baarmoederhalskanker namelijk met 87 procent. ‘We zijn nu zelfs zover dat jongens zich laten prikken.’

Gratis vaccinatie
Dit jaar lieten ruim 160.000 jongeren tussen de 18 en 27 jaar al een injectie zetten in hun bovenarm, zoals bij de coronavaccinatie. Sinds januari 2023 ontvangen ruim 1,2 miljoen jongeren tussen de 18 en 27 jaar een uitnodiging van de GGD. Alleen dit jaar kunnen zij zich gratis laten vaccineren tegen HPV, waardoor ze beschermd zijn tegen zes soorten kanker. Normaal gesproken kost die vaccinatie zo’n vierhonderd euro.

Voor een goede en veilige bescherming moet er vijf tot dertien maanden tussen de twee prikken zitten. 'Die tweede is nodig om het afweersysteem een boost te geven', aldus het RIVM. De twee vaccins beschermen vervolgens ruim de helft van de (beginnende) kanker bij iedereen tussen de 16 en 26 jaar. Ook ben je beschermd tegen ongeveer 95 procent van de langdurige HPV-infecties. 

Bijwerkingen
Blijvende bijwerkingen zijn er niet. Wel krijgt een op de tien gevaccineerden na de prik last van een pijnlijke arm, vermoeidheid of hoofd- of spierpijn. Een op de honderd gevaccineerden krijgt last van koorts of pijn in de gewrichten, misselijkheid, buikpijn, diarree, huiduitslag, bulten of jeuk.

Het RIVM laat weten dat dit meestal een tot drie dagen duurt.