Langstudeerboete keert terug: dit moet je weten

In 2012 ging er een streep doorheen, maar nu is hij terug van weggeweest: de langstudeerboete. Wat betekent dit voor studenten en in het bijzonder voor langstudeerders?

De partijen PVV, VVD, NSC en BBB in het nieuwe kabinet-Schoof spraken de comeback van de langstudeerboete af in hun hoofdlijnenakkoord. ‘Een zwarte dag voor studenten’, weet Juan Visser van De Marker. Loop je vertraging op tijdens je studie? Dan kan de langstudeerboete ervoor zorgen dat de hoogte van het jaarlijks collegegeld in rap tempo oploopt. Hoe dat precies zit, leggen we je uit.

‘Volgens de plannen zou je gestraft worden wanneer je meer dan een jaar uitloopt op je studie. En niet zo’n beetje ook’, stelt Juan in een video van De Marker. ‘In het coalitieakkoord staat dat er vanaf 2026 een boete van 3000 euro per jaar komt wanneer je uitloopt met je bachelor- of masteropleiding.’

Hoe ziet dat eruit in de praktijk? Het collegegeld voor volgend studiejaar is vastgesteld op ruim 2500 euro. Ben je dan zesdejaars student van een vierjarige hbo-bachelor, of een vijfdejaars student van een driejarige wo-bachelor, dan betaal je dus ineens 5500 euro. In 2012 kregen studenten de boete voor hun rekening in de vorm van een verhoogd wettelijk collegegeldbedrag. Hoe de boete nu geïncasseerd zal worden, is nog niet bekend. Daar moet het nieuwe kabinet zich nog over buigen.

De boete is een bezuiniging op het hoger onderwijs. De plannen moeten ervoor zorgen dat studenten sneller zijn afgestudeerd. Het gevolg is dat zij dan eerder op de arbeidsmarkt komen ­– en dat is weer voordelig voor de economie. Er klinkt echter luide kritiek op de boete, vertelt Juan. Zo zou het voor enorme druk zorgen onder studenten, en wordt jezelf ontplooien naast je studie ook nog eens een lastige zaak.

‘De langstudeerboete gaat terechtkomen bij studenten die het vaak sowieso al best moeilijk hebben’, voorspelt Yasmin Ait Abderrahman van vakbond FNV Young & United in de podcast Vroeg!. ‘Een klap in het gezicht van studenten’, zo illustreert ze de boete. Vertraging oplopen tijdens het studeren heb je immers niet altijd zelf in de hand en er zijn een hoop valide redenen waarom je langer over je studie kunt doen. Yasmin en Juan noemen een aantal voorbeelden:

• Wanneer je veel werkt naast je studie, omdat je anders niet rond kan komen.
• Wanneer je te maken hebt met een moeilijke thuissituatie.
• Wanneer je kampt met een chronische ziekte of een handicap.
• Wanneer je een intensieve rol hebt naast je studie. Je bent bijvoorbeeld topsporter of mantelzorger.
• Wanneer je een bestuursjaar (het opdoen van ervaring in het besturen van groepen mensen, in bijvoorbeeld een studievereniging, red.) hebt of vrijwilligerswerk doet.

Zijn de plannen voor de ‘doorsnee student’, die niet met bijzondere zaken te maken krijgt, dan ook niet nuttig? Dat kun je je afvragen; het hoge geldbedrag kan misschien nét dat duwtje in de rug geven om harder te werken voor je studiepunten. Toch is de boete voor het grootste deel van de studenten slecht nieuws, weet Yasmin. ‘Het betekent dat je je op andere vlakken minder gaat ontwikkelen. En de studiedruk – die al best wel hoog is – zal alleen maar hoger worden.’

Bovendien blijken Nederlandse studenten het meeste te werken in vergelijking met studenten uit andere landen in Europa. ‘Wij kunnen moeilijker rondkomen dan jongeren in andere landen’, vertelt Yasmin daarover. ‘Ik vraag me echt af wat de langstudeerboete gaat betekenen voor de situatie van jongeren. Misschien moet je nu nog langer thuis wonen, terwijl je eigenlijk op eigen benen wil staan (…) of je kunt geen bestuursjaar of vrijwilligerswerk doen.’ Het maakt daarbij ook nog eens uit waar je wieg staat. ‘Mensen die ouders hebben die hen kunnen én willen ondersteunen, kunnen het zich dan veroorloven om langer te doen over een studie. En anderen niet.’

De boete roept veel kritiek op, en dat is niet voor het eerst. De boete werd geïntroduceerd in 2010, toen kabinet-Rutte I het opnam in hun regeerakkoord. Het was vervolgens even van kracht in het studiejaar 2012/2013, maar studenten staken daar al snel een stokje voor, vertelt Juan. ‘Er ontstonden demonstraties waar tienduizenden studenten aan deelnamen. En deze hadden zin. In 2012 werd de langstudeerboete alweer afgeschaft.’ Dit gebeurde gelijktijdig met de val van het kabinet. En de studenten kregen hun aan boetes betaalde geld daarbij ook weer terug.

‘Studenten zijn verbijsterd door het nieuws. Wij maken ons klaar voor actie', laat Elisa Weehuizen, voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) eerder dit jaar weten. Op 22 juni 2024 maakte de vakbond die belofte waar door het langstudeerboeteprotest op het Jaarbeursplein in Utrecht te organiseren.

Honderden mensen, onder wie studenten, docenten en bondgenoten, namen deel aan het protest. Hun boodschap aan het nieuwe kabinet is glashelder: de plannen voor de langstudeerboete moeten van tafel – en wel nu. Wij liepen mee en spraken een aantal demonstranten.

De Marker, BNNVARA, De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) en FNV Young & United zijn een petitie gestart voor het tegenhouden van de langstudeerboete. Gijs legt je er alles over uit: