Hoe zit het met de herinvoering van de basisbeurs?!

De basisbeurs komt definitief – na acht jaar afwezigheid – terug. Goed nieuws, toch? Zeker! Maar er is ook kritiek.

De afschaffing van het leenstelsel en de herinvoering van de basisbeurs is een feit. Goed nieuws voor studenten, maar er zijn een aantal kanttekeningen, namelijk:

• De hoogte van de basisbeurs: deze is lager dan hij was toen hij werd afgeschaft.
• De compensatie voor de pechgeneratie is te laag.

Met het leenstelsel zou studeren eerlijker moeten worden; de bakker betaalt in zijn belasting niet meer voor de (zoon van de) advocaat en de drempel om te studeren is voor iedereen gelijk. Toch pakt het in de praktijk anders uit. Studenten zijn na de invoering van het leenstelsel namelijk afhankelijker geworden van hun ouders, zo blijkt uit onderzoek van het Nibud. Het leenstelsel werkt niet bevorderlijk voor de aanpak van kansenongelijkheid, maar versterkt juist de verschillen tussen studenten. ‘Studenten met draagkrachtige ouders kunnen studeren zonder te hoeven lenen, anderen beginnen hun loopbaan met een financiële achterstand’, aldus Nibud-directeur Arjan Vliegenthart. Daarnaast werd het voor mbo-studenten een stuk minder aantrekkelijk om door te stromen naar het hbo.

Een onderdeel van dat leenstelsel was de prestatiebeurs; een gift (tenzij je niet binnen 10 jaar het diploma behaald) voor kinderen van ouders met een lager inkomen. Die prestatiebeurs blijft, ook in het nieuwe stelsel: ‘Die wordt zelfs uitgebreid’, weet Joram van Velzen van de Landelijke Studentenvakbond te vertellen, ‘zelfs als je ouders iets meer verdienen krijg je ook een aanvullende beurs. Dat is heel mooi om die kansengelijkheid te bevorderen’.

Als uitwonend student krijg je een basisbeurs van € 274,90, plus een verhoging van € 164 die alleen dit jaar geldt, ‘als koopkrachtondersteuning vanwege de inflatie’. Wel kan de basisbeurs de komende jaren nog in hoogte wisselen. ‘Dat is heel mooi; er is aan de wet toegevoegd dat het bedrag aangepast kan worden zonder dat daar een hele nieuwe wetswijziging voor nodig is. Of ze dat gaan doen is de vraag.’ Als thuiswonend student krijg je een basisbeurs van € 110,30. De basisbeurs is daarmee voor uitwonende studenten lager dan deze was voor de invoering van het leenstelsel – € 286,15 in 2015. Waarom dat zo is? ‘Dat is een goede vraag. Dat weet ik niet. Die is gewoon lager dan hij was, maar een goede verklaring daarvoor is er niet.’

Er is 1 miljard euro uitgetrokken om studenten die tussen 2015 en 2022 zijn gaan studeren te compenseren. Dat komt neer op ongeveer 1436 euro compensatie per student. Dat terwijl de gemiddelde schuld van een student onder het leenstelsel in 2020 al zo’n 15,2 duizend euro betreft. Ter vergelijking: de gemiddelde schuld van een student onder de eerdere basisbeurs is circa 12,4 duizend euro in 2015. Hoe de hoogte van die compensatie is berekend? Ook daarvoor is, volgens Van Velzen, geen duidelijke verklaring. ‘Ik wou dat daar een antwoord op was. Een tijdje geleden was er het basisbeursdebat in de Tweede Kamer. Daar zijn een aantal partijen geweest die hebben gezegd dat deze compensatie wel erg laag was. (…) er kwam telkens maar geen antwoord op. De minister wist er ook niet veel van, omdat dit in de coalitiebesprekingen is besproken. Kortom: het is een onderhandeling geweest. En het is gewoon nattevingerwerk. Dat is het pijnlijke eraan; dat er gewoon helemaal geen gedachte is over wat er nodig is.’