Deze mensen vieren Keti Koti: 'Ik denk dat samen feestvieren mensen juist kan verbinden'

Vandaag is het Keti Koti en wordt de formele afschaffing van de slavernij gevierd en herdacht. Ayonna (25), Cheryl (43) en Shaiera (25) vertellen meer over wat Keti Koti voor hen betekent.

De slavernij in Suriname en het Caribisch gebied werd 151 jaar geleden formeel afgeschaft (formeel, omdat tot slaaf gemaakten vaak nog tien jaar moesten doorwerken). De naam Keti Koti komt uit het Surinaamse Sranantongo. Het betekent letterlijk 'gebroken ketenen'.

Ayonna (25): ‘Van jongs af aan heb ik Keti Koti ervaren als een dag van vrijheid: dat ik kan zijn wie ik ben, maar ook dat ik gewoon met mijn vrienden mag zijn en met mijn partner.’

Cheryl (43): ‘Voor mij betekent Keti Koti bezinning en stilstaan bij het verleden, maar ook blijdschap en het vieren van vrijheid.'

Shaiera (25): ‘Bij Keti Koti denk ik direct aan de letterlijke vertaling: gebroken ketenen. Het mooiste vind ik de mix van bewustwording en amusement op deze dag. Ook vind ik het bijzonder dat we het in Nederland uitgebreid kunnen vieren.’

Shaiera: ‘Op Keti Koti ga ik graag, in mijn woonplaats Almere, de stad in. Het programma gaat daar van start met informatie over Keti Koti: in een speech wordt het publiek bewust gemaakt waar de dag voor staat. Daarna begint het grote feest. Overal zie je de cultuur van Suriname terug. Er treden artiesten op met Surinaamse roots, maar ook zijn er volop kraampjes met Surinaamse hapjes, zoals Bara (een hartige, ringvormige, gefrituurde snack, red.).'

Ayonna: ‘De week voorafgaand aan Keti Koti houd ik me bezig met bewustwording. Zo bezocht ik een aantal dagen geleden, samen met mijn vriend, een museum dat het slavernijverleden belicht. Ook voer ik daar veel gesprekken over met mijn familie. Op 1 juli staat het vieren van vrijheid met mijn naasten centraal. Dit jaar staat het Keti Koti festival in Amsterdam op de planning.’

Cheryl: ‘Keti Koti begint voor mij op 30 juni. In de avond neem ik de tijd voor mijn bezinning. Ik ben dankbaar voor mijn vrijheid en sta stil bij de mensen die hebben geleden. Daarnaast denk ik aan de akelige dingen die nu nog doorsudderen, zoals het hedendaags racisme; waar helaas niet iedereen zich bewust van is. Dat is een onderdeel van de geschiedenis en het lijkt soms alsof sommigen er niet van leren. Ook daarbij sta ik stil. Op 1 juli maak ik er een feestje van. Vorig jaar ging ik de hele dag op pad met vriendinnen, en ook hebben we samen gekookt en gegeten. Normaal gesproken neem ik altijd vrij op Keti Koti, maar vanwege de opstart van mijn bedrijf is dat nu niet mogelijk. Toch ga ik om vijf uur zeker nog op zoek naar een feestje.'

Cheryl: ‘Het is wel aan het groeien, maar voldoende aandacht is er nog niet. Ik zal een voorbeeld geven van een aantal jaar geleden. Een collega waarmee ik samenwerkte wist niet wat Keti Koti inhield. Toen ik hem er meer over vertelde en zelfs een vergelijking maakte met 4 en 5 mei, kreeg ik een nare reactie. Hij noemde het onzin omdat het al zo lang geleden was. Ik sprak hem daarop aan, want het is natuurlijk niet zo veel generaties geleden. Hij kende mij, daarna komt mijn moeder en mijn oma. En mijn oma kon immers nog de kleindochter zijn van een tot slaaf gemaakte. Ik vroeg hem toen of hij ook op die manier over zijn familielijn kon nadenken. Daarna werd het heel stil aan de andere kant.’

Shaiera: ‘Ik denk dat een groot deel van de bevolking zich al best wel bewust is hiervan. Mocht dit bij iemand niet zo zijn, dan raad ik diegene aan om zich te verdiepen in de slavernijgeschiedenis en de betekenis van het feest. Door het opdoen van meer kennis en het feest te ervaren zul je het beter begrijpen. Het fijne aan Keti Koti vind ik dat je bewust stilstaat bij het verleden, maar er ook veel leuke festiviteiten aan gekoppeld zijn. Het feit dat ik Keti Koti kan vieren in Nederland en dat ik gewoon mag zijn wie ik wil zijn: daar ben ik al heel dankbaar voor.’

Ayonna: ‘We zijn goed op weg, maar ik denk dat er toch nog meer aandacht voor mag zijn. Bijvoorbeeld in aanloop naar Keti Koti, dat er documentaires worden uitgezonden over het slavernijverleden. Ik merk nu nog vooral bij de oudere generatie dat je hen soms moet uitleggen wat Keti Koti inhoudt. Dat is niet per se raar, maar de dag wordt door veel mensen nog gemist, en dat is wel jammer. Gelukkig zijn er ook een hoop mensen die erover willen leren. Dat merk ik in het bijzonder bij mijn vriend en mijn schoonfamilie, die van Nederlandse afkomst zijn. Zij zijn enorm supportive als het gaat om Keti Koti en willen zich er ook in verdiepen. Daar heb ik veel geluk mee.’

Shaiera: ‘Dat blijft een lastige vraag. De meningen in Nederland zijn erover verdeeld. Als ik kijk naar mijn eigen belang, dat van mijn familie en iedereen die Keti Koti belangrijk vindt, dan zeg ik natuurlijk ja. Als Keti Koti een nationale feestdag wordt, zullen de Surinamers zich echt erkend voelen. Maar zelf vier ik als moslim ook het Suikerfeest. Ik kan mij voorstellen dat moslims zich dan afvragen waarom het Suikerfeest geen nationale feestdag is. Gelijkheid daarin vind ik ook belangrijk.’

Ayonna: ‘Ik vind van wel. Het slavernijverleden hoort bij de geschiedenis. We zijn er de laatste jaren bewuster mee bezig en ik denk dat een vrije dag daar alleen maar aan kan bijdragen. Gewoon puur om er echt jaarlijks bij stil te staan dat het gebeurd is. Het blijft belangrijk om mensen te educeren over hoe het is geweest. Dat is het enige wat we nu kunnen doen: vertellen wat er is gebeurd en zorgen dat het niet in de vergetelheid raakt.’

Cheryl: ‘Ik ben voor. Het is niet alleen een dag voor mensen van kleur; het is iets gezamenlijks. Sommige mensen vragen zich af: “Maar ik heb toch niets gedaan?” Dat is echter niet waar het om gaat. Als je de Tweede Wereldoorlog herdenkt, geef je ook niet de schuld aan de jongere generatie Duitsers van nu. Maar je herdenkt het wel. Om datzelfde met Keti Koti te doen, lijkt me een goede stap vooruit. Tot die tijd, neem ik vrij van mijn werk om het te vieren. Dat doe ik standaard aan het begin van het jaar.’

Ayonna: ‘Dat is het moment dat ik me echt bewust werd van waar Keti Koti voor staat. Ik was een jaar of acht en wandelde met mijn nichtje, neefje en oma in het Oosterpark. We liepen langs het Nationaal Slavernijmonument, en we vroegen natuurlijk aan oma wat voor beeld dat was. Toen legde mijn oma uit over het slavernijverleden en waarom het monument er stond. Ze zei dat we op 1 juli de vrijheid vieren op deze plek. Haar verhaal kwam enorm bij me binnen. Natuurlijk ging ik al mee naar Keti Koti-vieringen in de kinderwagen, maar nu begreep ik pas écht wat het betekende.’

Cheryl: ‘Vorig jaar ben ik op 30 juni naar een herdenking geweest in Zaandam. Er was zang en voordrachten van kinderen. We luisterden naar verhalen; dat noemen we Tori Neti. Over het algemeen kan ik ieder jaar genieten van de saamhorigheid van de mensen die het op straat vieren, uitgedost in hun klederdracht. Het stukje cultuur dat centraal staat, vind ik mooi.’

Shaiera: ‘Dat is heel recent: Keti Koti vorig jaar in Almere. Ik ging toen spontaan met mijn broertje en mijn ouders ernaartoe. Zonder dat we het hadden afgesproken kwamen we een hoop familie tegen. De sfeer was geweldig. Ook het optreden van Kenny B staat me nog goed bij. Er stonden een hoop kleine kinderen op het grasveld te kijken, die hij vervolgens naar het podium riep om samen te dansen en te zingen. Het was een supergezellige dag.’

Cheryl: ‘Ik hoop op meer bewustwording en wederzijds respect. En ik denk dat samen feestvieren mensen juist kan verbinden. Blijdschap verbindt mensen makkelijker, en zo kan er misschien ook meer bewustwording komen over wat er nu nog misgaat. Daarover kunnen we dan ook een respectvol gesprek voeren met elkaar.’

Shaiera: 'Ik vind het belangrijk dat de geschiedenis van Keti Koti niet wordt vergeten. Ik ben voor gelijkheid in Nederland en gun iedereen om zijn eigen feestdag te vieren. En natuurlijk is iedereen welkom op het feest vandaag.’

Ayonna: ‘Ik hoop gewoon dat het verleden niet vergeten wordt. En dat we er allemaal voor open kunnen staan om erover te praten en ook om ervan te leren. Keti Koti is mooi. Het heeft een zwart randje, maar we kunnen er gezamenlijk een les uit trekken.’