Tweede Kamerverkiezingen: Wat beloven partijen om armoede aan te pakken?

Op 22 november 2023 zijn de Tweede Kamerverkiezingen. De komende drie weken besteden we daar in Kassa aandacht aan. Amber Kortzorg gaat in gesprek met lijsttrekkers van twaalf politieke partijen die reageren op simpele stellingen die ze kort en krachtig moeten toelichten. In deel 1 van deze reeks gaan lijsttrekkers in op het thema bestaanszekerheid. Wat beloven de grootste partijen om de armoede aan te pakken?

We leggen de lijsttrekkers drie stellingen voor die verband houden met dit thema. Lijsttrekkers geven aan of ze het eens of oneens zijn met deze stellingen en krijgen vervolgens de gelegenheid om hun visie kort en kernachtig toe te lichten.

Amber is met lijsttrekkers van acht politieke partijen in gesprek gegaan. Aanvullend hebben vier partijen schriftelijk gereageerd op onze stellingen. Alle achttien politieke partijen zijn door Kassa benaderd. De zes partijen die niet worden genoemd of die niet te zien zijn in de graphics die in dit artikel zijn verwerkt, hebben niet gereageerd.

In onderstaande graphic zie je hoe de twaalf partijen over deze stelling denken.

Opvallend genoeg zijn bijna alle partijen het met deze stelling eens. Lijsttrekker Rob Jetten van D66 vindt het zelfs een "supergoed idee". Want, zo vervolgt Jetten: "Schulden kunnen een enorme impact hebben op je leven. Dus die mensen moet je ontzorgen".

Ook het CDA is voorstander: deze partij is van mening dat een groot deel van de schuldsanering is geprivatiseerd en dat daarmee over de ruggen van de meest kwetsbare mensen winst kan worden gemaakt, zo stelt lijsttrekker Henri Bontenbal: "De gemeentes zijn vaak afhankelijk van private bedrijven, het is een industrie. Er zitten vaak prikkels in om die schulden niet snel op te lossen, en daarmee zet het mensen die kwetsbaar zijn nóg meer op achterstand."

Lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA vindt dat de gemeente het eerste aanspreekpunt moet zijn. Volgens Timmermans hebben gemeenten de meeste expertise, al kan het Rijk wat hem betreft wél een goede achtervang zijn.

Lilian Marijnissen van de SP denkt dat het juist kan helpen als er een nationaal schuldenfonds komt, want daarmee zorg je er volgens haar voor dat de mate én de kwaliteit van de geboden hulp niet per postcode verschilt.

Mirjam Bikker van de ChristenUnie is het ook eens met deze stelling. “Met dit fonds kun je ervoor zorgen dat je in één keer zegt: 'We stoppen de schulden en we geven je een nieuwe toekomst'."

En ook Laurens Dassen van Volt is voor een nationaal schuldsaneringsfonds, maar hij gaat nog een stap verder. Volt wil zelfs een nationaal schuldenpardon. "Dat betekent dat we de schulden van mensen met problematische schulden kwijtschelden."

De VVD is de enige partij die het oneens is met deze stelling. Lijsttrekker Dilan Yeşilgöz vraagt zich af of het wel werkt om alles naar het Rijk te trekken. "Ik denk dat je nieuwe problemen krijgt, en het moet juist niet ingewikkelder worden. Wat de gemeente doet is heel waardevol, omdat zij veel beter weten wat er nodig is."

Een inkomensafhankelijke zorgpremie houdt in dat mensen die veel verdienen meer betalen voor zorg dan mensen die het minder breed hebben. Is dat een goed idee, en moeten we dat in Nederland invoeren?

Ook deze stelling hebben we voorgelegd aan de lijsttrekkers. Hoe de verschillende partijen daar precies over denken, zie je in onderstaande afbeelding.

Lijsttrekker Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) is het helemaal eens met deze stelling. "Of je nu een ton verdient of tweeduizend euro, iedereen betaalt op dit moment hetzelfde. Als de zorgpremie inkomensafhankelijk is en het eigen risico wordt afgeschaft, zullen mensen met minder geld in hun portemonnee daarvan profiteren". Van der Plas vervolgt: "Wat ik wil, is dat we teruggaan naar het ziekenfondssysteem. Want als je net zoals vroeger in het ziekenfonds zat, moest je je particulier verzekeren als je meer ging verdienen."

De partij 50PLUS wil terug naar een modern ziekenfonds, maar zonder eigen risico. BIJ1 is voorstander van een nationaal zorgfonds dat alle zorg dekt. Dat zou volgens deze partij moeten worden betaald door middel van een progressief belastingstelsel waarin grootverdieners naar verhouding meer belasting betalen. Premies en de eigen bijdrage moeten volgens BIJ1 worden afgeschaft.

De SP is het ook eens met deze stelling en wil bovendien van het eigen risico af. Lilian Marijnissen: "Er valt heel veel geld te besparen in het ziekenhuis door niet meer per verrichting te betalen, door te schrappen in het management én in de winstuitkeringen".

GroenLinks-PvdA ziet het liefste dat de zorgpremie voor iedereen laag wordt. Frans Timmermans wil het eigen risico dan ook afbouwen. Een standpunt waar ook de Partij voor de Dieren zich achter schaart.

Volt is daarentegen wél voor een inkomensafhankelijke zorgpremie. Wat deze partij echter niet wil, is dat het eigen risico inkomensafhankelijk wordt. De partij ziet graag dat het eigen risico in delen kan worden betaald en dus niet in één keer opgemaakt moet worden. De VVD en de ChristenUnie delen dat standpunt.

Laatstgenoemde partij wil bovendien dat het eigen risico bevroren wordt. Wel stelt lijsttrekker Mirjam Bikker: "De zorgkosten stijgen, en we moeten er ook voor zorgen dat we dat kunnen blijven betalen. Wat we niet willen, is dat de kwaliteit van de zorg minder wordt omdat we minder betalen."

Ook voor D66 is de betaalbaarheid van de zorg een belangrijk punt: "We moeten ervoor zorgen dat mensen ruimte blijven houden in hun portemonnee. Maar dat kun je beter doen door betere uitkeringen en lagere belasting op werk. Dat is een betere oplossing dan de zorgpremie inkomensafhankelijk maken."

De VVD hecht aan de huidige solidariteit in het zorgstelsel. "Jong en oud, gezond en ziek, rijk en arm: iedereen heeft recht op dezelfde zorg uit het basispakket en betaalt mee aan de zorgverzekering", zo is het standpunt van deze partij.

De SGP handhaaft de bestaande systematiek van de zorgpremie, en behoudt het eigen risico.

Moet de rendementsbelasting (box 3) worden verhoogd? Waarom wel, of waarom juist niet? Wat het standpunt van de verschillende partijen over deze stelling precies is, zie je in onderstaande afbeelding.

GroenLinks-PvdA vindt dat het tijd is voor een hogere rendementsbelasting. Volgens deze partij hebben vermogende mensen allemaal routes ontdekt waardoor ze nog minder belasting betalen. Om die reden zegt lijsttrekker Frans Timmermans: "Dat belastingstelsel moet anders en eerlijker."

De hoogste inkomens moeten de zwaarste lasten dragen, zegt de ChristenUnie. Ook D66 pleit voor een hoge belasting voor mensen met heel veel spaargeld. De VVD is het juist niet eens met deze stelling: "In plaats van het tarief voor iedereen te verhogen, is het eerlijker om de daadwerkelijke vermogensinkomsten te belasten."

De BBB is het niet eens van deze stelling: deze partij wil zelfs van het boxen-systeem af. "Kleinere spaarders worden de dupe. Bijvoorbeeld als ze hun huis willen verkopen en de winst willen gebruiken als pensioen. Als je dat vervolgens gaat berekenen op fictief rendement, dan is er sprake van oneerlijke behandeling".

De SGP vindt het belangrijk dat er een heffing komt op basis van het werkelijke rendement. Voor sommigen betekent dat een hogere belasting, zeker voor de allerrijksten. Maar voor anderen (zoals kleine spaarders) zal dat niet altijd een hogere belasting betekenen.

Een progressieve belasting instellen op inkomen – en vooral voor hoge vermogens en winst – is voor BIJ1 belangrijk. Volt wil dat arbeid meer loont en vermogen zwaarder belast wordt. De partij 50PLUS komt op voor de voormalig zelfstandige ouderen die in box 3 één of andere vorm van (spaar-)vermogen hebben opgebouwd: zij willen niet dat deze groep opnieuw gepakt wordt.

Het CDA ziet dat er rendement op vermogen wordt gemaakt en dat dit het afgelopen jaar niet eerlijk is belast. Zij hebben dan ook een hervorming voorgesteld.