Last van muggen? Deze middeltjes werken wel/niet tegen muggenoverlast

Muggen. De één is altijd de pineut en zit onder de jeukende bultjes, de ander is er nooit het doelwit van. Deze kleine vliegende insecten kunnen met hun beten aardig wat last veroorzaken, vooral als je aantrekkelijk voor ze bent. Waar komen muggen op af? En vooral: hoe voorkom je een muggensteek?

Opnieuw actueel: op de Muggenradar valt te zien dat er in grote delen van Nederland muggenoverlast wordt verwacht tussen 16 en 19 augustus 2024.

Door een steek van een mug kun je gelukkig nooit een heel gevaarlijke allergische reactie ontwikkelen. Daarvoor is deze niet sterk genoeg. Wel zijn er (tropische) landen waar muggen en insecten ziektes zoals malaria, dengue of gele koorts kunnen overbrengen, maar dat laten we in deze vergelijking buiten beschouwing.

Desondanks kun je als gevolg van een muggensteek wel flinke, jeukende bulten krijgen. En zoals je wellicht hebt gemerkt, heeft de ene persoon hier vaker last van dan de ander. 

Dus wat vinden muggen nou lekker? En waarom is de ene persoon aantrekkelijker voor muggen dan de ander? We leggen deze – en andere – vragen voor aan Marieke de Swart, die bij Wageningen University & Research (WUR) onderzoek heeft gedaan naar de invloed van geur op het gedrag van muggen. Ook vragen we haar wat je kunt doen om de nodige muggenbulten te voorkomen. 

Muggen kunnen heel goed ruiken. Geur is veruit de belangrijkste factor voor de mug, veel meer nog dan licht. Fanatiek je deuren en ramen sluiten omdat je je lamp in de woonkamer aan hebt staan heeft dus weinig zijn. Want hoewel ze worden aangetrokken door licht, is de aantrekkingskracht van geur nog vele malen hoger. 

Er zijn bepaalde lichaamsgeuren die muggen lekker vinden. Jouw geur is daarom van invloed op hoe vaak je wordt geprikt. Het is dus niet je bloed, maar je lichaamsgeur waar muggen op af komen. Ruik je bijvoorbeeld sterk naar zweet? Dan zal een mug je goed weten te vinden, stelt De Swart.

Verder komen muggen graag af op zwangere vrouwen en mensen met overgewicht. Die hebben een actievere stofwisseling en stoten bij hun uitademing meer koolstofdioxide (CO2) uit, meldt De Swart. Dat vinden muggen aantrekkelijk en dus prikken ze maar al te graag raak.

Ook als je alcohol drinkt ben je aantrekkelijker voor muggen. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de geur die je uitstoot als je alcohol drinkt. Wellicht is het geen gek idee om dat glaasje alcohol in de zomer iets vaker te laten staan...

Kortom: zweet, alcohol, een hoge CO2-uitstoot en een actieve stofwisseling trekken muggen aan. Maar waar kun je verder op letten om muggen van je lijf af te weren?

Muggen leggen iedere twee dagen 150 eitjes. Dat doen ze veelal in stilstaand – en het liefst vervuild – water. Een populatie kan dus snel groeien. Voor het laten uitkomen van die eitjes is het handig als het water lang stil blijft staan.

Wil je dus overlast van muggen voorkomen? Zorg er dan voor dat deze eitjes niet kunnen uitkomen, bijvoorbeeld door stilstaand water in de tuin regelmatig af te voeren (door plantenbakken en dergelijke te legen) of door de waterbron volledig af te dekken. Denk bijvoorbeeld aan je plantenpotten- en bakken, dakgoten, een regenton, emmers, vaasjes of een waterbak voor vogels. Ongeveer eens per week is voldoende. 

Bij vijvers of plassen water gaat dat natuurlijk iets lastiger, maar in deze gevallen kun je er volgens het RIVM wel voor zorgen dat de waterkwaliteit goed is voor bijvoorbeeld waterkevers, larven van de libelle, vissen en/of amfibieën die graag muggenlarven eten. 

Muggen hebben eigenlijk hetzelfde ritme als mensen. Dat betekent dat ze het liefst ’s ochtends als het licht wordt en ’s avonds als het donker wordt gaan eten. Op die momenten van de dag bijten ze dan ook het meest.

Is er heel fel licht? Dan heb je vaak minder last van muggen. Dat heeft er namelijk mee te maken dat muggen worden aangetrokken door schaduw en contrasten. Daarom is het handig om je kleding op je huidskleur af te stemmen. Dat maakt je net iets minder aantrekkelijk.

Er zijn twee middelen die werken tegen muggen: DEET en Icaridin. DEET - N,N-diethyl-meta-toluamide – bestaat al sinds 1957, maar lange tijd was onduidelijk waarom het precies werkte. Gek genoeg weten we dat nu nog steeds niet, maar insmeren met DEET houdt de muggen weg. 

Er bestaan DEET-producten in verschillende percentages, waarbij geldt: hoe hoger het percentage, hoe langer de bescherming tegen muggen. Een product met maximaal 50 procent DEET wordt door het RIVM aangeraden. Omdat het een chemisch middel is dat gedeeltelijk in de huid trekt, is het alleen ongeschikt voor kinderen en zwangere vrouwen. Voor hen worden producten met maximaal 30 procent DEET aangeraden.

Gelukkig voor hen is er een ander chemisch middel: icaridin, dat ook wel picaridine wordt genoemd. Het is een kleur- en geurloos insectenwerend middel uit de jaren 80. Het kan direct op de huid of kleding worden gebruikt en werkt dus niet alleen tegen muggen, maar ook tegen teken, vliegen en vlooien. Een concentratie van 20 procent picaridine wordt aanbevolen.

Van citronella en geurverspreiders in je stopcontact is niet bewezen dat ze werken. Wel is het zo dat de geur van citroen – of andere geuren – je lichaamsgeur kan verbloemen en zo de mug even van je weg kan houden. De vraag is alleen hoe lang dat werkt.

Daarnaast vinden muggen rook niet fijn, dus maakt het eigenlijk niet uit welke type kaars je dan zou aansteken: als deze maar flink rookt. Want waar rook is… zijn geen muggen.

Er zijn daarnaast allerlei huis-, tuin- en keukenmiddelen en -tips waarvan op internet wordt beweerd dat je daarmee een muggensteek kan voorkomen. Denk aan: tijgerbalsem op je kussen smeren, kruidnagel in alle hoeken van je kamer leggen of azijn over je huid strijken. Ook veel van deze methoden zijn echter nooit wetenschappelijk onderzocht, waardoor niet bewezen is of ze wel of niet werken. Je kan er daarom niet van uitgaan dat je hiermee effectief muggen bij je weghoudt.  

Daarnaast gaat het ook om de invloed van jouw eigen lichaamsgeur. Deze kan je wel proberen te verbloemen, maar zo’n keukenmiddeltje reageert anders op jouw huid dan bij een ander. Dat iets bij jou werkt, is daarom geen garantie dat het ook bij een ander werkt.

Hoewel je natuurlijk je ramen en deuren de hele zomer door kan sluiten om te voorkomen dat muggen in huis komen, kun je dat niet helemaal tegenhouden. Daarnaast is zo nu en dan wat frisse wind door je huis laten wel zo lekker.

Daarom tipt De Swart om de aanschaf van een klamboe en/of horren te overwegen. Als je deze in je huis plaatst en je slaapt onder een klamboe, verklein je de kans dat onze kleine vrienden je weten te vinden.  

Dan de laatste tip: de vliegenmepper. Want dat blijft uiteindelijk toch de meest effectieve methode als je ’s nachts wakker wordt van het gezoem van de vliegende beestjes die toch langs je hor en klamboe hebben weten te komen.   

En wat je (stiekem) ook kan overwegen, is om een partner te vinden die meer geprikt wordt dan jij. Want dan ben jij waarschijnlijk niet of minder vaak de pineut. Muggen gaan immers af op de geuren die ze het aantrekkelijkst vinden.

Ondanks al deze tips kan het gebeuren dat de mug je tóch weet te vinden. Wat kun je doen tegen de jeuk als je toch wordt geprikt? Dan kun je een antihistaminemiddel innemen. Dit verlicht de jeuk. Daarnaast helpt het om niet te krabben, want daarmee maak je de jeuk juist alleen maar erger. Verder kan theeboomolie of tea tree-oil helpen om de zwelling weg te halen. 

Er zijn ook allerlei tips van oma waarvan gezegd wordt dat deze de jeuk helpen te verlichten. Denk aan theezakjes, tandpasta, jodium, spuug met suiker, dampo of ammoniak eroverheen smeren.

Daarnaast worden soms het eten van marmite, een kruisje op de bult drukken of biergistpillen innemen genoemd als jeukverminderende methoden. Maar van geen van deze methoden is bewezen dat ze helpen.

Dit artikel is geactualiseerd op 16 augustus 2024.