Hoe verschillen de pijnstillers paracetamol, ibuprofen en aspirine?

Sommige mensen moeten er niks van weten omdat ze last hebben van bijwerkingen en vermijden ze daarom bewust. Anderen grijpen er al naar bij relatief kleine lichamelijke ongemakken. We hebben het over pijnstillers als ibuprofen, paracetamol en aspirine, middelen die in veel huishoudens wel ergens in een lade of medicijnkastje liggen. Maar wat zijn eigenlijk de verschillen tussen deze pijnstillers?

Hoofdpijn, verkoudheid, griep of een kater: veel mensen die weleens pijnstillers slikken, doen dat als ze bijvoorbeeld last hebben van typische klachten die gepaard gaan met deze verschijnselen. Even twee tabletjes paracetamol of een ibuprofen en je kunt er weer tegenaan, denkt men wellicht. In veel gevallen bieden deze middelen inderdaad tijdelijke verlichting van de klachten, en daarom grijpen veel mensen zo nu en dan naar een pijnstiller.

Maar wat doen aspirine, ibuprofen of paracetamol eigenlijk? Bij welke symptomen en klachten bieden ze verlichting? We bespreken een aantal pijnstillers die in menig huishouden voorradig zijn en die je – in sommige gevallen weliswaar afhankelijk van de sterkte – zonder doktersvoorschrift kunt kopen in bijvoorbeeld supermarkten en/of drogisterijen.

Goed om te weten: de middelen worden besproken in vrij algemene termen bij wijze van achtergrondinformatie. Het kan natuurlijk altijd zo zijn dat mensen nét een bepaalde allergie hebben of nét een bepaald medicijn gebruiken waardoor bij (gemengd) gebruik verschijnselen of klachten optreden die niet genoemd worden. Dat valt vanzelfsprekend buiten de reikwijdte van dit artikel, dat immers geen alomvattend medisch naslagwerk is.

Disclaimer: Lees vóór gebruik altijd goed de bijsluiter en gebruik niet meer dan de aanbevolen hoeveelheid. Sommige mensen zijn overgevoelig voor bestanddelen in (een of meerdere van) deze medicijnen en kunnen na gebruik last krijgen van – soms ernstige – bijwerkingen en/of allergische reacties. Raadpleeg in dat geval je arts en bespreek welke alternatieven eventueel tot de mogelijkheden behoren. Gebruik je andere medicatie? Raadpleeg in dat geval ook je arts om uit te sluiten dat gelijktijdig gebruik van verschillende soorten medicatie tot bijwerkingen leidt.

Menig arts zal in eerste instantie niet direct aanraden om naar pijnstillers te grijpen. In plaats daarvan wordt doorgaans gekeken of er geen alternatieve methoden zijn om de pijn weg te nemen of om klachten op zijn minst te verlichten.

Hoofdpijn kan bijvoorbeeld komen door uitdroging of door een gebrek aan nachtrust, en dan ligt het voor de hand om patiënten eerst te adviseren om de vochthuishouding op peil te houden door voldoende te drinken, of door te kijken of een goede nacht slaap uitkomst biedt.

Maar voor wie toch kiest voor een pijnstiller, is paracetamol een voor de hand liggende eerste keuze. Paracetamol – vernoemd naar de werkzame stof para-acetylaminofenol – werkt pijnstillend en koortsverlagend. Vergeleken met andere pijnstillers kent paracetamol het kleinste risico op bijwerkingen.

Paracetamol kun je gebruiken bij verschillende soorten klachten, waaronder hoofdpijn, migraine, keelpijn, oorpijn, spierpijn, gewrichtspijn, menstruatiepijn en artrose. Daarnaast biedt paracetamol ook verlichting in het geval van koorts, griep en verkoudheid.

De werking van paracetamol treedt snel op. Na een half uurtje is de werking merkbaar en de pijnstiller blijft circa vier tot zes uur werkzaam. 

In zeldzame gevallen kan er sprake zijn van bijwerkingen. Een bekende bijwerking is onder meer medicijnafhankelijke hoofdpijn, waarbij hoofdpijn juist ontstaat door ontwenningsverschijnselen als je gestopt bent na langere tijd paracetamol te hebben geslikt wegens hoofdpijn.

Ook huiduitslag, galbulten en benauwdheid kunnen voorkomen. In deze gevallen moet je stoppen met het gebruik van paracetamol en dien je je huisarts te raadplegen. Deze bijwerkingen worden stuk voor stuk overigens omschreven als 'zeer zeldzaam', wat inhoudt dat minder dan 1 op de 100 mensen er last van heeft. Kijk hier voor een overzicht van mogelijke, bekende bijwerkingen.

Bij langdurig en/of overmatig gebruik kan daarnaast sprake zijn van leverbeschadiging – met name in combinatie met overmatige alcoholconsumptie – en nierbeschadiging. Ook worden bloedafwijkingen als symptoom genoemd van langdurige en overmatige blootstelling aan paracetamol.

Voor velen zijn de termen 'aspirine' en 'paracetamol' inwisselbaar: "Even een aspirientje nemen" zal voor menigeen net zo goed kunnen betekenen dat je één of twee tabletten paracetamol slikt. Toch is aspirine wel degelijk een andere pijnstiller. 

De naam aspirine is afgeleid van de werkzame stof acetylsalicylzuur. Een belangrijk verschil met paracetamol is dat aspirine niet alleen pijnstillend en koortsverlagend werkt, maar ook ontstekingsremmend. Vanwege de ontstekingsremmende werking valt aspirine onder de zogenaamde NSAID's (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs).

Je kunt aspirine gebruiken om dezelfde soorten klachten te verhelpen als paracetamol. Ook aspirine begint na ongeveer een half uurtje te werken en de werking houdt zo'n drie tot zes uur aan.

Wél kun je bij het gebruik van aspirine last krijgen van meer én andere soorten bijwerkingen dan bij paracetamol. Zo worden maag- en darmklachten genoemd, net als maagbloedingen. Een volledig overzicht van mogelijke bijwerkingen en de frequentie daarvan staat op Apotheek.nl.

Belangrijk om te weten is ook dat aspirine niet per se geschikt is voor mensen die bloedverdunners gebruiken en mensen die ooit een maag- of darmzweer hebben gehad. Ook mensen met een hart- en/of nierziekte wordt afgeraden om NSAID's zoals aspirine te gebruiken omdat deze medicatie voor problemen kan zorgen. De (huis)arts kan uitsluitsel geven op basis van jouw specifieke medische voorgeschiedenis.

Is er echter geen alternatief? Dan moeten deze mensen aspirine gebruiken in combinatie met een maagbeschermer. Hiervoor geldt vanzelfsprekend dat de arts het beste kan beoordelen of dat noodzakelijk is. Iets oudere mensen – vanaf leeftijden variërend van 60 tot 70 jaar – krijgen bij gebruik van aspirine standaard een maagbeschermer voorgeschreven.

Aspirine kent daarnaast redelijk veel wisselwerkingen met andere medicijnen. Voor aspirine geldt dan ook dat het raadzaam is om de arts of apotheker te laten controleren of het middel veilig te combineren valt met andere medicatie die je mogelijk gebruikt. Het combineren van aspirine met alcohol is onverstandig, omdat dit de kans op maagklachten vergroot.

Ook mensen die zwanger zijn of willen worden, wordt afgeraden om aspirine te gebruiken zonder dat een arts heeft beoordeeld of dat veilig kan. Het medicijn kan namelijk slecht zijn voor de baby. Daarnaast wordt uitdrukkelijk afgeraden om aspirine te gebruiken in de laatste drie maanden van de zwangerschap.

Ook ibuprofen is in veel huishoudens aanwezig, en wel in de vorm van de – doorgaans – roze gekleurde tabletten. Ook ibuprofen is een pijnstiller die zowel pijnstillend als koortsverlagend als ontstekingsremmend werkt.

Ibuprofen kan ook gebruikt worden bij klachten als hoofdpijn, griep, migraine, spierpijn, verkoudheid en menstruatieklachten. Daarnaast wordt het ook gebruikt als er sprake is van artrose of ontsteking van gewrichten. Denk dan aan verschijnselen als jicht, reumatoïde artritis of de ziekte van Bechterew. 

Het duurt iets langer voordat ibuprofen na inname begint te werken: de eerste effecten zijn doorgaans na 30 minuten tot een uur merkbaar. Wél werkt ibuprofen langer dan aspirine en paracetamol, namelijk zo'n acht uur.

In het geval van koorts wordt afgeraden om ibuprofen langer dan drie dagen achter elkaar te slikken. In het geval van (algemene) pijnbestrijding geldt een termijn van vijf dagen. Als de klachten daarna nog aanhouden, moet je je arts raadplegen. Ook kan langdurig gebruik van ibuprofen tegen hoofdpijn de hoofdpijnklachten juist doen verergeren.

Voor ibuprofen geldt – net als voor aspirine – dat er vaak sprake is van wisselwerkingen met andere medicatie. Informeer dan ook bij de apotheker of ibuprofen veilig gebruikt kan worden in combinatie met andere medicijnen.

Wat betreft mogelijke klachten en bijwerkingen is ibuprofen vergelijkbaar met aspirine. Maag- en darmklachten worden genoemd, en ook hier geldt dat mensen die bloedverdunners gebruiken of eerder een maag- of darmzweer hebben gehad ibuprofen alleen in combinatie met een maagbeschermer moeten gebruiken. Ibuprofen is ook een NSAID, dus ook hier geldt dat gebruik door mensen met een hart- of nierziekte sterk wordt afgeraden in verband met mogelijke bijwerkingen. Je (huis)arts kan aangeven of het gebruik van deze medicatie in bepaalde omstandigheden tóch mogelijk is. 

Combineren met alcohol wordt afgeraden in verband met een verhoogd risico op maagklachten. Ook in het geval van zwangerschap of een zwangerschapswens dient men eerst de arts te raadplegen. Een overzicht van alle bekende mogelijke bijwerkingen staat op Apotheek.nl.

Wellicht een beetje een dooddoener, maar de vraag 'wat is beter?' kunnen wij onmogelijk beantwoorden. Wat 'beter' is, hangt namelijk af van een veelvoud aan factoren, waaronder de aard en de ernst van de klachten, jouw eventuele medische voorgeschiedenis,  mogelijke allergieën, de mogelijkheid dat er sprake is van wisselwerkingen met andere medicatie en in sommige gevallen zelfs je leeftijd. 

Om die reden laat deze vraag zich eenvoudigweg niet beantwoorden, althans, niet door ons en niet binnen de context van dit artikel. Jouw (huis)arts of apotheker kan deze vraag het beste voor jou beantwoorden, die beschikt immers over relevante informatie met betrekking tot jouw medische voorgeschiedenis en weet of het gebruik van specifieke medicatie in combinatie met andere middelen voor problemen en/of klachten kan zorgen.

Alle drie de pijnstillers werken net iets anders, kennen verschillende voor- en nadelen en hebben verschillende bijwerkingen. Om die reden is het dan ook verstandig om altijd een medisch professional te raadplegen. Al weet je na het lezen van dit artikel iets beter wat in hoofdlijnen de belangrijkste verschillen tussen deze pijnstillers zijn.

Bron: Apotheek.nl, Scientias.nl, Thuisarts.nl, Ziekenhuis.nl