Hoe herken je bedwantsen, hoe bestrijd je ze en zijn ze gevaarlijk?

De bedwants was onlangs wereldnieuws. Aanleiding waren berichten uit Parijs die de suggestie wekten dat er in de Franse hoofdstad sprake was van een plaag. En hoewel dat uiteindelijk wel mee bleek te vallen, kunnen bedwantsen erg vervelend zijn. Hoe herken je bedwantsen? Waar komen ze vandaan? Zijn ze schadelijk of gevaarlijk? En hoe kom je van bedwantsen af? Dat bespreken we in dit artikel.

Op X verschenen talloze filmpjes van bedwantsen in de Franse hoofdstad Parijs, en dat zorgde wereldwijd voor de nodige ophef. Zo vroegen toeristen zich af of reizen nog wel verantwoord was en overwogen ze om hun bezoek te annuleren.

Hieronder een voorbeeld van zo'n video.

Uiteindelijk bleek echter dat de soep niet zo heet werd gegeten als 'ie werd opgediend: er was sprake van 'massahysterie' die mede werd veroorzaakt doordat zowel de Franse als de internationale pers bijzonder veel aandacht besteedden aan het fenomeen. "Bedwantsen zijn er altijd al geweest. Alleen hebben alle media het er nu over", aldus ongediertebestrijder Sacha Krief tegenover de NOS.

Maar dat in dit geval sprake was van enig gevoel voor overdrijving, betekent niet dat bedwantsen geen probleem kunnen zijn. Volgens specialisten neemt het aantal bedwantsen wereldwijd sinds een jaar of dertig flink toe en zou de totale populatie "iedere vijf jaar verdubbelen". En ook in Nederland komen ze voor: zo werd in 2019 gewaarschuwd voor een toename van de bedwants, waarbij Airbnb als boosdoener werd aangewezen.

Waar komen bedwantsen vandaan? Zijn ze gevaarlijk? Hoe verspreiden ze zich? En hoe kun je oprukkende bedwantsen bestrijden? Daar gaan we het nu over hebben.

Bedwantsen zijn ovale, platte insecten van gemiddeld ongeveer een halve centimeter groot, al meldt het RIVM uitschieters tot 0,9 centimeter. Vaak zijn ze bruin, maar ze kunnen verschillende kleuren hebben. Bedwantsen hebben zes pootjes. Net als muggen zijn bedwantsen bloedzuigers die zich voeden met bloed van (huis)dieren of mensen. 

Bedwantsen houden zich voornamelijk op in en rondom het bed, en daar komt – wellicht niet geheel verrassend – de naam 'bedwants' dan ook vandaan. Ze houden niet van licht en zijn met name actief in de avonduren en in de nacht, overdag verstoppen ze zich bijvoorbeeld achter plinten, in stopcontacten, in de naad van het matras of in de lattenbodem van je bed. Ze houden van warmte en van uitgeademde lucht.

Hieronder een close-up van een bedwants. Het artikel gaat verder na onderstaande afbeelding.

Er is sprake van een plaag als er veel bedwantsen in huis zijn. Dat kun je herkennen aan donkere of zwarte vlekken aan de zoom van het matras, veroorzaakt door de uitwerpselen van de insecten. Daarnaast is geur een indicatie: ze ruiken volgens het RIVM naar zoete amandel of koriander, al geven sommige mensen aan dat de geur ze doet denken aan de vuile was.

Laten we beginnen met het goede nieuws: bedwantsen zijn ongevaarlijk. Ze brengen geen ziektes over en er is geen risico voor de volksgezondheid.

Maar vervelend zijn ze wel: een beet van een bedwants veroorzaakt kleine, rode bultjes of vlekken die soms dagenlang kunnen jeuken. De bultjes zullen na verloop van tijd echter verdwijnen en laten ook geen littekens achter, al is het daarvoor natuurlijk wél zaak dat je van de bedwantsenplaag af komt. Anders blijven ze zich voeden met jouw bloed en blijf je er last van houden. 

Ook mentaal kan het tot klachten lijden, en verminderde nachtrust is ook een risico. Veel mensen vinden het om voor de hand liggende redenen een vies en onprettig idee dat er kleine beestjes in of op het matras zitten. Allemaal redenen om ervoor te zorgen dat ze je huis niet binnenkomen of dat je ze snel weer kwijtraakt als je tóch te maken krijgt met bedwantsen.

Op de afbeelding hieronder zie je hoe de beten van de bedwants eruit kunnen zien. Het artikel gaat verder na onderstaande afbeelding.

Het is niet duidelijk of er in Nederland sprake is van een bedwantsenprobleem en zo ja, hoe hardnekkig de overlast is. Het RIVM houdt geen cijfers bij over de verspreiding van de bedwants en er is geen meldingsplicht.

Toch is het insect al geruime tijd in Nederland aanwezig. Vroeger werd de term 'wandluis' gebruikt, maar deze naam is in onbruik geraakt en is bovendien enigszins misleidend: de bedwants is namelijk geen luis, maar behoort tot de orde der wantsen.

Over het algemeen wordt aangenomen dat bedwantsen zich de laatste jaren beter weten verspreiden doordat ons reisgedrag sterk is veranderd. Ze gedijen goed op plaatsen waar mensen dicht op elkaar zitten. Dat kan gaan om hotelkamers waar regelmatig nieuwe gasten in verblijven, maar ook grote appartementencomplexen maken het de bedwants makkelijk om zich te verplaatsen. En hoe meer mensen zich verplaatsen, hoe groter de kans is dat de bedwants mee weet te reizen.

Ook zijn bedwantsen resistenter geworden tegen bestrijdingsmiddelen. In de jaren vijftig van vorige eeuw was de bedwants vrijwel geheel uitgeroeid als gevolg van bestrijding met DDT, voluit Dichloordifenyltrichloorethaan. In delen van de wereld is dit middel echter verboden omdat het schadelijk is voor mens en milieu.

Voorkomen is beter dan genezen, daarom volgen hieronder eerst een aantal tips waarmee je een potentiële bedwantsenplaag kunt vermijden.

Ga je op reis? Controleer dan altijd de bedden in de kamer(s) van je verblijf, zoals het hotel, Airbnb of guesthouse. Zie je kleine donkerbruine of rode vlekjes op het matras of op het beddengoed? Dat kan duiden op uitwerpselen van de bedwants, en dat is dus slecht nieuws.

Een ander veelgehoord advies is om bagage zoals je koffer of rugzak nooit op of onder het bed te plaatsen. Zoals we inmiddels weten, bevinden bedwantsen zich vaak op of rondom bedden, en overspringen naar jouw bagage is vervolgens een klein kunstje. In plaats daarvan kun je je bagage beter op een bagagerek plaatsen of in de (betegelde) badkamer bewaren, of indien aanwezig zelfs in de badkuip. De bedwants houdt namelijk niet van vochtige plekken.

Wie tweedehands kleding of gebruikte houten meubels koopt, doet er ook verstandig aan ze te controleren op de aanwezigheid van bedwantsen. De insecten kunnen zich bijvoorbeeld verstoppen in kleine barstjes in het hout, en zo haal je ze ongemerkt naar binnen.

Ben je bang dat je na een reis per ongeluk bedwantsen hebt meegenomen? GGD Leefomgeving geeft onderstaande tips waarmee je de kans op een bedwantsenplaag kunt beperken:

• Neem je koffers en tassen niet mee naar binnen
• Haal buiten je kleren uit je koffer of tas, en doe ze daar in vuilniszakken
• Breng die vuilniszakken naar de wasmachine, en doe de kleren er meteen in
• Was de kleren op minimaal 60 graden
• Droog en strijk de kleren zo heet mogelijk
• Schrob alle naden en kieren van de koffers en tassen. Doe dat buiten. Gebruik ook daarvoor water van minimaal 60 graden

Als uitwassen op minstens 60 graden niet mogelijk is, kun je overwegen om alles in een vriezer te stoppen. Belangrijk is dat de temperatuur van de vriezer staat ingesteld op -14 graden Celsius of kouder. Invriezen doodt de bedwantsen en de eitjes.

Nadelig en onpraktisch is wel dat de spullen minstens een week in de vriezer moeten blijven liggen. Pas daarna zijn de bedwantsen en hun eitjes écht dood. En dan is een aanvullende voorwaarde bovendien dat je over een vriezer moet beschikken die groot genoeg is om al je spullen in kwijt te kunnen, wat voor lang niet iedereen geldt. Kortom: handig is anders.

Ondanks alle goede bedoelingen tóch last van bedwantsen in huis? Dat is niet alleen vervelend, maar kan in potentie ook duur uitpakken. Zelf bestrijden is in de meeste gevallen namelijk helemaal niet effectief, de plaag is zo hardnekkig dat je in de meeste gevallen een professioneel reinigingsbedrijf nodig hebt dat gespecialiseerd is in het bestrijden van plaagdieren. Ook hebben particulieren doorgaans geen toegang tot de noodzakelijke instrumenten en middelen om de plaag succesvol te bestrijden.

Ook volgens het RIVM is zelf bestrijden van bedwantsen erg moeilijk en vaak niet efficiënt: "De bedwants kan ongevoelig worden voor de middelen die je zelf kunt kopen". Als advies wordt gegeven om matrassen, bedden en kleding te vernietigen, en ook dat kan duur uitpakken, aangezien je alles moet vervangen.

Een ander risico is dat je in zee gaat met beunhazen of zelfs oplichters. Het is niet ondenkbaar dat onbetrouwbare, malafide 'dienstverleners' torenhoge facturen op tafel leggen en het probleem überhaupt niet oplossen: dan ben je helemaal ver van huis. De GGD noemt twee platformen waar je kunt kijken voor een betrouwbare ongediertebestrijder:

• Nederlandse Vereniging Plaagdiermanagement Bedrijven
• Platform Plaagdierbeheersing

Via bovenstaande platformen kun je aangesloten én gecertificeerde bestrijders vinden die de plaag succesvol kunnen verhelpen. En twijfel je of er sprake is van een plaag in huis? Vraag de bestrijder dan om bewijs: een beetje bekwaam bestrijder kan relatief eenvoudig een bedwants vinden en tonen.

Bron: GGD, RIVM, NOS.nl