Diabetes genezen met een gezondere leefstijl? “Eet vers eten en ga bewegen”

Diabetes is in ons land uitgegroeid tot een ware volksziekte, zegt hoogleraar diabetologie Hanno Pijl. “Het is echt een gigantisch probleem.” Toch is er ook hoop voor de 1,3 miljoen mensen die aan diabetes type 2 lijden. De ziekte is omkeerbaar met behulp van een dieet, door meer te bewegen en regelmatiger te gaan slapen. “Dat is heel goed nieuws”, zegt Pijl. Met hem bespreken wij de feiten en fabels over diabetes en hoe de weg naar genezing eruit kan zien voor mensen die aan de ziekte lijden.

Waarom krijgen mensen diabetes en wat kun je eraan doen? Deze vragen vormen de basis van het werk van hoogleraar Hanno Pijl van het Leids Universitair Medisch Centrum. De kennis die hij in de loop der jaren in Leiden heeft vergaard, deelt hij met ons door in te gaan op vijf stellingen. 

“Het is zeker een volksziekte. 1,3 miljoen mensen hebben diabetes type 2. Dit is een van de meest voorkomende aandoeningen in Nederland.”

Diabetes is ook wel bekend als suikerziekte. Het is een aandoening waarbij er zich teveel glucose (suiker) ophoopt in het bloed. “Type 1 komt veel minder voor en werd vroeger jeugddiabetes genoemd. Type 2, de variant die het meest voorkomt, is wat we vroeger ouderdomsdiabetes noemden”, aldus Pijl. De termen zijn achterhaald omdat de ziekten steeds minder leeftijdsgebonden zijn.

De meeste mensen krijgen diabetes type 2 op latere leeftijd, zo boven de 40 jaar. Maar tijden veranderen, legt hoogleraar Pijl uit. “Nu hebben we ook al kinderen die type 2-diabetes krijgen. Dat heeft te maken met toename in lichaamsgewicht van kinderen. Die zijn de afgelopen 20 jaar veel zwaarder geworden. Daarom praten we liever niet meer van ouderdomsdiabetes.” 

“Als je te zwaar bent, heb je een aanzienlijk grotere kans om diabetes te krijgen. Maar je hebt ook mensen met een normaal gewicht die deze ziekte krijgen op oudere leeftijd. Toch hangt het overgrote deel weldegelijk samen met overgewicht. Dat is een heel belangrijke risicofactor.”

Of je diabetes hebt, moet blijken uit een bloedsuikertest. Een huisarts kan deze afnemen. Je krijgt de diagnose als de concentratie bloedglucose te hoog wordt. Waarom gebeurt dit bij mensen die diabetes type 2 hebben? “Insuline, een hormoon uit je alvleesklier, werkt dan niet goed meer. Die stof is cruciaal bij het uit de bloedbaan wegkrijgen van glucose (bloedsuiker) richting je spieren, lever of je vetweefsel. Als insuline niet goed werkt, gaat glucose niet meer goed weg uit je bloedbaan. Je concentratie bloedglucose is te hoog en daarmee krijg je de diagnose diabetes.” 

Voor het Diabetes Fonds legt wetenschapper en presentator Diederik Jekel uit wat diabetes is. Tekst loopt door onder de video. 

Je kunt al een flinke tijd aan diabetes lijden zonder dat je het doorhebt. “Als je bloedglucose maar een beetje te hoog is, dan merk je dat niet”, zegt Pijl. “Dat is het verraderlijke van deze ziekte. En toch is het op dat moment al schadelijk. Er zijn in Nederland heel veel mensen die rondlopen met diabetes zonder dat ze dat weten. Als je goed luistert naar je lijf merk je misschien dat je wat meer moe bent en dat je wat meer plast dan je gewend bent. Dit ontwikkelt zich heel langzaam, het is dus geen acuut proces. Er gaan jaren overheen.”

“In die tijd kruipt de bloedsuiker langzaam naar het punt toe dat de diagnose wordt gesteld. Dan heb je prediabetes. Waarmee de kans veel groter is om de ziekte te krijgen. Maar ook in het stadium van prediabetes heb al je een veel grotere kans om een scala aan andere aandoeningen te krijgen zoals kanker, depressie en hart- en vaatziekten.” 

Naar diabetes wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan door wetenschappers. Pijl onderschrijft de stelling dat diabetes een omkeerbare ziekte is van harte. “Type 1 is helaas niet te genezen, maar voor type 2 geldt dit wel. Pas vijf jaar geleden is wetenschappelijk duidelijk geworden dat dat zo is. Terwijl we tien jaar terug op congressen nog leerden: diabetes type 2 is een chronische, progressieve aandoening waarvoor je steeds meer medicijnen nodig hebt om het in de hand te houden. Dat blijkt dus echt onjuist te zijn. Dat is heel goed nieuws”, verklaart Pijl.

Toch plaatst hij er meteen een kanttekening bij. “Sommige mensen boksen het voor elkaar. Die krijgen hun diabetes type 2 weg met behulp van een dieet en door meer te bewegen en regelmatiger te gaan slapen. Maar in de context van onze drukke samenleving waarin veel wordt gevraagd van mensen, is het ontzettend moeilijk om dat vol te houden”, waarschuwt Pijl voor teleurstellingen.

Hanno Pijl is naast hoogleraar ook internist-endocrinoloog. In het ziekenhuis behandelt hij mensen met diabetes type 2. Maakt aanpassing van de leefstijl ook deel uit van de behandeling? “Jazeker. Ik benadruk dat het een ziekte is die bijzonder lastig aan te pakken is zonder aandacht voor wat je eet, hoeveel je beweegt, hoe je slaapt en hoeveel stress je hebt. Je hebt wel pillen en injecties die helpen om de bloedsuiker omlaag te brengen. Die werken gelukkig en maken de kans op complicaties kleiner. Maar die medicatie lost het probleem nooit op zolang je zelf de verkeerde dingen blijft doen en schade blijft maken. “

“Een verandering van leefstijl is moeilijk en sommige mensen willen dat helemaal niet. Daarnaast is het zo dat hoe langer je diabetes hebt en hoe hoger de glucosewaardes zijn, hoe lastiger het wordt om alles om te keren met leefstijl. Je hebt dan op een gegeven moment echt wel medicijnen nodig.”

Wil je meer weten over leefstijlverandering? Kijk op Jeleefstijlalsmedicijn.nl. Professor Pijl is adviseur van de stichting achter deze website.

Kiezen voor een betere leefstijl is ook kiezen voor andere voeding. Voor een feit of fabel-artikel over melkproducten sprak Kassa eerder met Ellen Kampman, hoogleraar voeding. Zij stelde onder meer dat mensen die die meer melk of andere melkproducten gebruiken, een lager risico hebben op diabetes. Onderschrijft dr. Hanno Pijl dat? “Ja. Dat geldt met name voor de gefermenteerde melkproducten zoals yoghurt, kwark en kaas. Als je die regelmatig eet, verlaag je de kans op diabetes inderdaad. Het is nog niet helemaal bekend waarom dat is. Een van de ideeën erover is dat gefermenteerde zuivel gunstige veranderingen geeft in de bacteriën van je darm waarmee je de kans op diabetes verkleint.” 

Deze stelling onderschrijft hoogleraar Pijl niet. “Langzame koolhydraten zijn veel beter voor je. Die zorgen voor een langzamere stijging van je bloedsuikerspiegel over een langgerekter traject. Als diabetespatiënt krijg je de suiker niet goed weg uit je bloedbaan omdat het hormoon insuline niet goed werkt. Door snelle koolhydraten te eten, krijg je snel een hoge suikerpiek. En die gaat niet weg… Als je minder van die snelle koolhydraten eet, wordt je bloedsuiker lager.” En dat is uiteraard gunstig voor mensen met diabetes. 

Wil je weten welk voedsel rijk is aan langzame koolhydraten en welke veel van de te vermijden snelle (en slechte) koolhydraten bevatten? (bron: Voedingscentrum)

- Volkoren brood, graanproducten en o.a. zilvervliesrijst, volkoren pasta.

- Verse groenten en fruit.

- Peulvruchten (bonen, linzen, erwten).

- Snoep, koeken, gebak, zoet beleg en frisdrank.

- Witte rijst, wit brood, witte pasta.

- Kant-en-klaar producten.

“Het allerbelangrijkste wat ik mijn patiënten meegeef als het gaat om voeding is: eet zo min mogelijk industrieel gemaakt voedsel. Vermijd alles wat de industrie heeft gemaakt om direct op te eten.” 

Waarom raadt prof. Pijl dat aan? “In bewerkte voedingsmiddelen zit vaak veel suiker en zetmeel, de snelle koolhydraten die we hiervoor bespraken. Ook bevatten ze vaak verkeerde vetten en toevoegingen die slecht zijn voor de bacteriën in je darm. Alles bij elkaar maakt dat je bloedsuiker alleen maar hoger wordt. Dat is wat ik altijd weer probeer te benadrukken: eet vers eten! Eet wat de aarde heeft voortgebracht om te eten.”

Maar geen eten dat kant-en-klaar is nuttigen, dat valt nog niet mee. De supermarkten staan er vol mee, stelt Pijl vast. “Het klinkt heel makkelijk, maar dat is het helemaal niet. De helft van de calorieën die wij dagelijks eten, komt van processed foods, oftewel bewerkte voedingsmiddelen. Daar helemaal van afblijven is bijna onmogelijk in deze samenleving.“