Waarom Mali geen Malistan wordt

Over Mali wordt in Nederland niet meer gesproken of geschreven. Eerst werd de invoering van de meerpartijendemocratie vanuit Nederland en andere Westerse landen verafgoodt. Ook door wetenschappers, zoals een bekende Nijmeegse professor schreef. Ik antwoordde hem dat hij alleen de etalage zag en niet wat er in de winkel aanwezig was. Daarna werd de Nederlandse missie in Gao om het luisterend oor van MINUSMA de hemel in geprezen. Een eigen jurist van de krijgsmacht, Reinout Sterk, schreef hier een boek over waarin hij vertelde dat zij niets konden doen. De MINUSMA-missie kost ongeveer 1 miljard US$ per jaar. De situatie wordt alleen maar erger. Nederland kreeg als beloning een tijdelijke gedeelde zetel in de VN Veiligheidsraad. Koenders ging weg en in Nederland wordt niet meer over Mali gesproken.

Afghanistan krijgt nu alle aandacht. Ook daar is de Westerse interventie mislukt. Ik las een stuk over Afghanistan-veteranen. Zij misten het land. Een van hen zei dat hij de “meisjes op weg naar school” nog voor ogen had. Ook zij werden onderdeel van een spel dat een vechtmissie was die gecamoufleerd werd met de bouw van schooltjes, vrouwenrechten, wegen en andere humanitaire projecten. Koenders, toen nog minister, zei eens: Niet de militairen bepalen wat de Nederlandse Regering moet doen maar de politiek bepaalt. Wie kunnen we dan verantwoordelijk houden voor de mislukte missie? Zwijgen betekent dan toegeven?

In 1975 reed ik door Afghanistan op het moment dat de Amerikanen Vietnam moesten verlaten. Nu worden de Westerse mogendheden op dezelfde wijze Afghanistan uit getrommeld. Overal lees ik verontwaardigde berichten dat “meisjes niet meer naar school mogen gaan” of dat “vrouwen niet meer buitenshuis mogen werken”. “Overal lopen baardmannen rond”. “De democratie is ten onder gegaan”. Vanuit onze mind set te begrijpen. Vanuit hun mind set , die van de Afghanen, minder. We weten daar weinig van.

Personen die voor onze instellingen hebben gewerkt weten heel goed hoe wij denken. Een hooggeplaatste Malinese dame zei me deze week heel eerlijk: In onze cultuur kunnen een aantal dingen niet accepteren die bij jullie gemeengoed zijn. Westerse organisaties, betaald door onze regeringen, preken hier “vrouwenrechten” of “democratisering”. “Die hebben we zelf”, hoorde ik een andere Malinese dame zeggen. Alleen hebben jullie andere structuren. Dit zal ook het geval in Afghanistan zijn. Mijn ervaring leert dat zo gauw “blanke personen” dit doen, de meer conservatieven dit duiden als vormen van neokolonialisme.

Wij willen dat zij het net zo doen als wij deden. Alleen, in ons land werden veel verbeteringen afgedwongen door vakbonden, sommige politieke partijen en sommige kerkelijke organisaties. Ik noem altijd de “vrouwen met grijze krullen” als voorbeeld. Geen interventies van buitenaf. Stel dat in ons land Amerikanen komen om te vertellen hoe we moeten geloven. We moeten dat zelf, door onder meer strijd, bewerkstelligen. Zo zullen deze zaken ook in landen als Afghanistan of Mali moeten gebeuren. Strijden door eigen mensen. Hoe moeilijk dat ook zijn zal. We mogen daarbij wel helpen maar dat doen islamitische organisaties ook.

Zelf ben ik hier om een programma nieuw leven in te blazen. Nabij Timboektoe in Niafunke zijn we in 1995 een moeder en kind-programma gestart. Alles uitgevoerd door Malinezen. Het geld daarvoor kwam uit Nederland. Kinderen werden iedere week gemeten en gewogen (antropometrie). Daarbij werden deze moeders ook verteld hoe ze de kinderen gezond kunnen houden (rust, reinheid en regelmaat). Daarnaast kregen deze moeders kleine bedragen om kleine tuinen, graanbanken of schapen of geitenhouden uit te voeren. Alles ervan uitgaande dat de moeders iedere zorg extra aan hun kinderen verlenen.

Het kostte weinig geld en de ondervoeding van kleine kinderen schoot aanzienlijk omlaag. We gingen ervan uit dat deze moeders hun kinderen op een goede manier wilden opvoeden. In Angola in Malange deden we na de burgeroorlog hetzelfde met de hulp van katholieke nonnen. Het werd daar ook een daverend succes. Ook de mannen wilden meedoen. Waarom niet?

In Mali werd dit concept o.a. door de CANEF (Centre d’Appui à la Nutrition pour les Femmes) ontwikkeld. De Nederlandse Ambassade in Burkina heeft einde vorige eeuw een studie gepubliceerd die heette: Portemonnaie rempli mais l’Enfant Malnutris (De gevulde portemonnee maar met ondervoede kinderen).

In Mali waar ik op dit moment verblijf is de politieke toestand verslechterd. Veel armoede en onveiligheid. Ongeveer tweederde van het land is voor Westerlingen (hier worden we Toubabs genoemd) niet toegankelijk. Het wordt bestuurd door jihadisten of bandieten die zich jihadist noemen. Sinds haar onafhankelijkheid van Frankrijk heeft Mali vijf presidenten gehad. Vier (4) van hen zijn door staatsgrepen afgezet. De eerste gekozen president, Alpha Oumar Konaré, had bewust het leger sterk verzwakt hoor ik hier vaak zeggen. Hij werd dus niet afgezet. De laatste gekozen president Ibrahim Boubacar Keita is ook afgezet door de militairen.

De nieuwe interim-president de kolonel Goita probeert de regeringsstructuur (instituties) te veranderen maar heeft daarvoor weinig tijd. Begin volgend jaar worden al nieuwe presidentsverkiezingen gehouden. Wie het ook wordt, deze zal een verdeeld land aantreffen zonder dat enige structuren zijn gewijzigd. De inwoners, dus de kiezers, willen allemaal maar één ding en dat is veiligheid en verder een dak boven hun hoofd, brood op de plank, goede scholen voor hun kinderen en betaalbare gezondheidszorg. Dit hoor ik overal.

Frankrijk als oude koloniale macht krijgt overal de schuld van. Gisteravond praatte ik met een jonge taxichauffeur die nog studeerde aan de universiteit van Bamako. Hij zei duidelijk dat het de schuld is van “onze leiders”, die bijna allemaal erg francofoon zijn en weinig andere systemen kennen. Ik was het eigenlijk met hem eens maar ik ben maar niet begonnen over de “Westerse staten” (in het Frans l’Occident) die eigenlijk in gevecht zijn met de Arabische of de islamitische wereld en verder met Rusland en China.

Ik zeg altijd dat landen als Mali hun eigen koers kunnen en ook moeten bepalen. Mali wordt dikwijls vergeleken met Afghanistan. Vandaar Malistan in de titel. Echter er bestaat geen Taliban in Mali. Wel een beweging in het noorden geleid door Ag Aly en een andere in het centrum geleid door Koufa, het bevrijdingsfront van Macina. Ook moet de invloed van imam Dicko en Haidara niet vergeten worden.

Een sterke regering die echt een programma heeft om de armen te ondersteunen bestaat niet. Te veel macht gaat helaas naar rijke en machtige groepen. IBK moest iedereen tevreden houden. Helaas kon hij dat niet. De militairen en de oppositie – verenigd in de M5 – hebben hem gedwongen tot aftreden.

In dit land wordt volgens mij een strijd tussen het Westen en de Arabische wereld uitgevochten. Ik heb dat ook in Angola gezien waar Oost en West elkaar bestreden. Vaak hoorde ik daar het spreekwoord: Als twee olifanten vechten, lijdt het gras. Het wordt dan platgetrapt.

Zelf ben ik al tijden op zoek naar een boek dat een duidelijke beschrijving geeft van hoe in de traditionele maatschappij recht werd gesproken. Dus “la justice traditionnelle”. Niet te vinden. Ik heb het aan vele deskundigen gevraagd. Wel vele boeken in het Frans over de geïmporteerde Westerse justitie gebaseerd op de bekende “trias politica” (scheiding der machten: uitvoerende, wetgevende en rechtelijke macht) afkomstig uit Frankrijk en onder anderen beschreven door Montesquieu. Hier zie je dat de Sharia-wetgeving steeds duidelijker voet aan de grond krijgt. Het merendeel van de bevolking belijdt dan ook de islam. In ons land wordt de positie daarvan door de Grondwet in artikel 6 beschreven (vrijheid van Godsdienst en Levensovertuiging). Echte liberalen of vrijdenkers zullen dit beamen. Echter, conservatieven niet.

Nogmaals, het volk wil veiligheid, bescherming, brood op de plank, een dak boven het hoofd, goed onderwijs en gezondheidszorg. Dus zekerheid van bestaan.