De Affaire Khan - 04-11-2015

In 1979 komen zowel het Duitse ZDF als het Amerikaanse CBS met de onthulling dat de Pakistaanse atoomgeleerde Abdul Quadeer Khan gespioneerd heeft voor Pakistan bij Urenco in Almelo. Het blijkt dat Khan bij terugkomst in Pakistan een onderzoeksprogramma heeft opgezet om eigenhandig een gascentrifugelijn op te bouwen en het benodigde verrijkte uranium te produceren voor een atoomkop. In zijn laboratorium worden gascentrifuges ontwikkeld met de 4M technologie zoals ze die bij Urenco hebben verbeterd.  

In 2004 komt aan het licht dat Abdul Khan de nucleaire knowhow ook naar Libië, Noord-Korea en Iran heeft geëxporteerd.

Op deze onthullingen wordt er een strafproces aangespannen tegen Khan en wordt hij officieel voor spionage aangeklaagd voor de Nederlandse rechtbank. Khan wordt echter op grond van een vormfout nooit veroordeeld.  

‘De Affaire’ buigt zich over nog steeds onbeantwoorde vragen: Wat zijn de consequenties van het exporteren van Khans technische know-how naar landen als Libië, Noord-Korea en Iran? Hoe is het mogelijk dat de grootmachten Khan hebben laten lopen? En wat is er gebeurd met het geheime strafdossier van Khan?
   

In 2005 verklaart Lubbers in het radioprogramma Argos dat de CIA er bij Nederland op aangedrongen heeft Khan niet te vervolgen, zodat zij hem beter in de gaten konden houden. Nederland heeft de kerngeleerde toen dus onder druk bewust laten lopen, zegt Lubbers.

Dit staat echter haaks op de antwoorden van minister Donner van Justitie op vragen van Tweede Kamerleden eerder dat jaar waarin hij ontkent dat de Verenigde Staten bij deze zaak betrokken is. Volgens Donner is niet gebleken dat de CIA een rol heeft gespeeld in de afweging van het Openbaar Ministerie om Khan niet opnieuw te dagvaarden.

De definitieve onthulling van het falende Nederlandse optreden zou afgeleid kunnen worden uit het geheime strafdossier. Op 10 september 2005 wordt echter gemeld dat het strafdossier van Khan is verdwenen uit het archief van de rechtbank in Amsterdam. Tijdens onze research zijn we gestuit op delen van het geheime strafdossier en hebben we gesproken met de bronnen die beweren dat het OM destijds over onvoldoende bewijs beschikte om Khan te vervolgen.  De sleutel tot het maken van een ultracentrifuge (tekeningen van etsen van taatsen) heeft Khan simpelweg bij een British Library aangevraagd- een openbare bron dus.

Inmiddels is het atoomakkoord tussen Iran en VS en de vijf wereldmachten rond en de economische sancties tegen Iran worden definitief opgeheven, maar de concrete bedoelingen van Iran zijn nog steeds niet duidelijk. Israël blijft het nucleaire akkoord zien als een historische vergissing.