Wat is graaiflatie?

Bedrijven verhogen hun prijzen vanwege oplopende kosten door de inflatie. Maar die zijn ruim twee procent hoger dan nodig, blijkt uit onderzoek naar graaiflatie. Wat is dat?

Graaiflatie of greedflation is ‘het fenomeen dat de prijzen van bedrijven harder stijgen dan de kosten rechtvaardigen’, licht financieel journalist Martin Visser toe in Op1. Het is zelfs uitgeroepen tot het woord van het jaar 2023. 

Tijdens crisisperiodes, zoals natuurrampen, oorlogen of een pandemie, rijzen de prijzen voor schaarse goederen en diensten de pan uit, blijkt uit het onderzoek dat Visser aanhaalt in Op1. Zo steeg de prijs van kolen tijdens de Eerste Wereldoorlog enorm, betaalden we tijdens de coronacrisis fors voor mondkapjes en desinfectiegel en stegen de energie- en grondstofkosten vanwege de oorlog in Oekraïne.

Het is logisch dat ondernemers een deel van hun oplopende productiekosten doorberekenen aan de consument, vindt Visser. 'Maar je zou verwachten dat een deel van de inflatiepijn ook door bedrijven wordt gepakt.’ Dat blijkt niet het geval te zijn. ‘Bedrijven slagen erin om die kosten aan ons door te berekenen, plus nog een extraatje.’

‘De rekening zou bij de consument worden neergelegd. Waarom betalen bedrijven dat niet?’, vraagt presentator Twan Huys in Buitenhof aan Christine Lagarde, president van de Europese Centrale Bank. 

‘Wij betalen zoveel meer voor onze boodschappen en de bedrijven die die dingen aan ons verkopen, behalen woekerwinsten', vervolgt Twan. Zo boekte Ahold Delhaize, het moederbedrijf van Albert Heijn, ondanks de inflatie vorig jaar een recordwinst van 2,5 miljard. Hoe ze dat deden? ‘Ze gaven stiekem geen kortingen op dingen die wel in de bonus zijn en ze deden voor hetzelfde bedrag minder in verpakkingen – ook wel krimpflatie genoemd’, legt Even tot hier-presentator Jeroen Woe uit. Steeds meer consumenten zijn de dupe van die kleinere verpakkingen voor een hogere prijs.

Ook doen bedrijven aan graaiflatie – oftewel: ‘Prijzen die stijgen door de inflatie en dat je het dan als bedrijf stiekem nog iets hoger maakt’, vult Niels van der Laan aan. ‘Want je denkt: dat hebben mensen toch niet door, het wordt toch hoger.'

‘Blijkbaar hebben bedrijven de ruimte en de marktmacht om dat te doen’, aldus Visser. ‘Ze kunnen zich dit permitteren. Wij als consument blijven gewoon kopen en betalen dat. Dat zet de toon voor een vrij pittige maatschappelijke discussie’, concludeert hij. ‘Willen en kunnen we dit eigenlijk wel accepteren?’

‘De lasten van de inflatie moeten door iedereen gedeeld worden’, vindt Christine Lagarde, president van de Europese Centrale Bank, in Buitenhof. ‘Bedrijven moeten bekijken hoe ze met stijgende kosten omgaan en hoe ze een deel van hun marges wel of niet inzetten. Het is aan de sociale partners om tot een overeenkomst te komen, maar iedereen moet z’n steentje bijdragen. Niet alleen de consumenten, niet alleen de werknemers.’