Wat is fascisme?

Fascisme: je hebt het woord vast weleens gehoord, maar wat betekent het eigenlijk?

'Critici noemen Donald Trump een fascist of de extreemrechtse politieke partij AFD (Alternative für Deutschland) fascistisch', vertelt Gohar van De Marker. Maar wat betekent dat?

Fascisme is een politieke visie die vlak na de Eerste Wereldoorlog is ontstaan. Het fascisme werd toen 'in verschillende Europese landen ingesteld'. Waaronder in Italië – onder dictator Mussolini – maar ook in bijvoorbeeld Portugal en Griekenland. Ook Hitler werd beïnvloed door het fascisme 'en voerde met het nazisme een extremere vorm in Duitsland in'.

Fascisme draait om 'de absolute macht van één persoon of één partij die het belang van de staat boven dat van haar burgers stelt'. Het doel: volledige controle over het leven van mensen. 'Tegenstand wordt met geweld onderdrukt.' Uiteindelijk moet dat leiden tot een totalitair systeem waarin iedereen in dienst staat van een machthebber.

• Populisme
• (Ultra)nationalisme
• Verheerlijking van geweld
• Nastreven van revolutionaire verandering
• Schrappen van morele en wettelijke beperkingen
• Behoefte tot uitbreiding van grondgebied

De term fascisme is terug van weggeweest; tegenwoordig horen we deze weer steeds vaker. Betekent dat dat er in onze huidige politiek weer fascisten te herkennen zijn? Ja en nee, volgens historicus Daniël Knegt in Vroeg!.

De maatschappij en de politiek polariseren de laatste jaren steeds meer, mensen en uiteenlopende meningen lijken recht tegenover elkaar te staan. En dat kan ook de terugkeer van het woord 'fascisme' verklaren, volgens Knegt. 'Het is heel bruikbaar als politiek scheldwoord. Er zijn maar heel weinig mensen die zichzelf een fascist noemen. In 99% van de gevallen is het een ander die fascist wordt genoemd.'

Een andere reden voor de terugkeer van het woord is de opkomst van extreemrechts in de Europese politiek. 'Ik zie kenmerken terug, dat geldt in ieder geval voor die elementen van nationalisme, ultranationalisme en populisme. Die vormen ook de kern van wat de meeste extreemrechtse partijen van nu willen.' Andere aspecten van klassiek fascisme, zoals revolutionaire transformatie, ziet hij hier niet terug.