Wat is een voedselbos?

Sinds een paar jaar schieten de voedselbossen uit de grond als paddenstoelen. Boer Wouter van Eck nam als eerste het initiatief, hij legt uit wat het inhoudt.

‘In een voedselbos groeien alle eetbare gewassen kriskras door elkaar en dat is goed voor mens en dier’, aldus boer Wouter van Eck in Dijkstra & Evenblij ter plekke. Van Eck is de eerste in Nederland die - in Groesbeek - een dergelijk bos opricht.

Verschillende soorten planten
Een voedselbos is een vitaal ecosysteem dat door mensen is ontworpen naar een voorbeeld van een natuurlijk bos met als doel: voedsel produceren. Van Eck besloot om in 2009 het eerste voedselbos van Nederland op te richten. Met trots vertelt hij wat voor voedsel er allemaal in zijn bos te vinden is: ‘We hebben zelf ongeveer vierhonderd verschillende soorten geplant. Dit klinkt misschien als veel, maar een voedselbos is altijd een bos met veel verschillende soorten planten.’

Verschillende soorten lagen
Het voedselbos bestaat uit verschillende soorten lagen. Bijvoorbeeld: bomen met hoge kruinen – zoals een walnotenboom - maar ook lagere planten, vaste kruidenplanten en bodembedekkers. De allerlaagste laag wordt gevormd door ondergrondse types, zoals pastinaak en eetbare zwammen. De mens zorgt voor de beplanting en het bos doet – met een klein beetje hulp – de rest.

Vruchtbare grond
De planten in het voedselbos zijn torenhoog, maar aan kappen doet Van Eck niet. ‘Je vecht dan tegen natuurlijke processen. Een voedselbossysteem is eigenlijk de natuur het werk laten doen. Ieder jaar wordt de bodem vruchtbaarder van zichzelf. Wij moeten niet vechten tegen dat systeem, maar het de ruimte gunnen.’ In een voedselbos heeft alles een functie - niet alleen planten, maar ook insecten en dieren - om het dierenleven boven de grond in leven te houden. Zonder dieren is er immers geen voedselbos en niet alle planten in het bos dienen als bruikbaar voedsel voor de mens. Ze zijn bijvoorbeeld ook voor bestuivende insecten of plaagbestrijdende vogels.

Bosbouw versus landbouw
Het is volgens Van Eck eigenlijk een hele makkelijke manier van boeren. De oogst gaat naar rechtstreekse verkoop, wordt uitgeleverd aan restaurants en streekverkoop, of wordt gegeven aan vrijwilligers en vrienden. ‘Wij hebben onszelf de bijnaam "luie boeren" gegeven’, vertelt Van Eck lachend. ‘We wachten tot het bos groeit. Het voedselbos is een combinatie van bosbouw en landbouw. Dus je brengt die twee systemen samen terwijl we die de afgelopen jaren juist uit elkaar hebben getrokken. Het begint met geduld. Je hoeft niet te ploegen, te mesten, te stekken en te spuiten. Vervolgens groeien de oogsten om ons heen en die pluk je en dan heb je opbrengst.’

Het belangrijkste is volgens Van Eck om de natuur en landbouw te combineren. ‘Natuur en landbouw hoeven niet elkaars vijand te zijn, maar kunnen ook bondgenoten zijn.’ Volgens de Stichting Voedselbosbouw kunnen voedselbossen een uitweg bieden uit de diverse crises waar de landbouw nu mee kampt. Van Eck is het daar gedeeltelijk mee eens: 'Wij denken dat je de komende tien jaar 170 duizend hectare landbouwgrond om zou kunnen zetten in voedselbos. Je produceert daarmee eten voor ruim een miljoen mensen. Voedselbossen kunnen niet op den duur de bestaande landbouw vervangen, maar ze kunnen het wel ondersteunen. Als het aan mij ligt hoeven boeren niet weg in de toekomst, want het is misschien te veel gevraagd dat een voedselbos alles oplost. Ik lust ook weleens een patatje of een stuk bloemkool en dat groeit niet in een voedselbos. Dus er moeten ook nog andere vormen van landbouw blijven.'