Overheidsplannen voor luchtvaart op gespannen voet met klimaatakkoord Parijs

Het plan van het demissionair kabinet om een CO2-plafond in te stellen voor de luchtvaart kan zelfs averechts werken, zeggen de ingenieurs. In Nederland zouden vliegtuigen volgens het plafond in de toekomst niet meer dan een maximum hoeveelheid kerosine mogen tanken. Wat er in het buitenland wordt getankt is niet meegeteld. “Dit zou kunnen leiden tot strategisch gedrag wat de werkelijke CO2-uitstoot doet toenemen in plaats van doet afnemen”, schrijven Peeters en Melkert.

De luchtvaartnota vertrouwt volgens de ingenieurs te veel op nieuwe technologieën als het om duurzaamheid gaat. De ontwikkeling van die nieuwe technologieën is belangrijk en moet gestimuleerd worden, maar het is ook een traag en kostbaar proces. 

Elektrisch vliegen is een van de mogelijke alternatieven die wordt onderzocht en ook al op beperkte schaal wordt uitgevoerd. Het kritieke punt hierbij volgens de ingenieurs, is de accu. Die is nog niet sterk genoeg. “Op dit moment kan er ongeveer 50 keer minder energie in een kilo accu worden opgeslagen dan in een kilo kerosine.” Het gaat volgens Peeters en Melkert decennia duren voordat de ontwikkeling van de accu’s op een dusdanig niveau is dat elektrisch vliegen een serieuze optie is.

Het idee dat de grote luchtvaart ooit op zonne-energie zal vliegen die via zonnecellen op de vleugels wordt opgewekt kan volgens de ingenieurs “naar het rijk der fabelen worden verwezen”. De energie die de zon per m2 zonnecellen op een vliegtuigvleugel kan leveren, is 1000 keer zo klein als nodig om een vliegtuig in de lucht te krijgen. 

Andere serieuzere opties zijn er wel, zoals het gebruik van waterstof in turbine-motoren, maar ook voor al die opties geld dat de ontwikkeling veel tijd en geld kost. En vooral dat laatste is er niet. 

In de afgelopen decennia zijn de zogeheten low-cost carriers in opkomst gekomen. Dat heeft tot gevolg gehad dat de ticketprijzen sterk zijn gedaald en de financiële marge op de verkoop van een ticket is erg klein geworden. “Wereldwijd was de gemiddelde winst in 2019 op de verkoop van een ticket minder dan 10 dollar. Het gevolg hiervan is dat regelmatig luchtvaartmaatschappijen failliet gaan en de druk op de kosten erg hoog is.”

Het is voor veel luchtvaartmaatschappijen daardoor onbetaalbaar om snel in te spelen op technologische ontwikkelingen of duurzamere oplossingen zoals alternatieve brandstoffen. Die zijn vaak veel duurder. Peeters en Melkert zeggen dat zo’n overstap alleen lukt als alle luchtvaartmaatschappijen dat collectief samen doen. Als een enkeling dat doet, gaat die maatschappij waarschijnlijk failliet.

Bovendien is er door de coronacrisis nu nog minder geld in de luchtvaartwereld doordat er lange tijd niet of beperkt kon worden gevlogen. Daardoor zullen ontwikkelingen richting meer duurzame luchtvaart nu nog trager gaan, verwachten de ingenieurs: “Ten tweede zullen we ons beter moeten voorbereiden op een mogelijke nieuwe pandemie. De luchtvaart is ook een vector van het virus. Door haar hoge snelheid en grote vliegbereik, speelt luchtvaart een rol bij het verspreiden van nieuwe ziekteverwekkers en kansen op nieuwe epidemieën en potentiële pandemieën.”

De ingenieurs besluiten met de conclusie dat er geen eenvoudige manier is om de luchtvaart duurzaam te maken: “één ‘silver bullet’ ontbreekt”. Dat neemt volgens Peeters en Melkert niet weg dat een consistente aanpak nodig is, waarbij de overheid maatregelen moet nemen om een duurzamere luchtvaart te bewerkstelligen. Een aantal van de maatregelen die ze noemen: 

• Meer onderzoek en ontwikkeling. 
• Het sneller vervangen van oude vliegtuigen door schonere en stillere vliegtuigen is vooral effectief voor geluid en luchtkwaliteit. 
• Betere operationele procedures (inclusief herindeling luchtruim).
• Ontwikkeling van en investeringen in alternatieve duurzamere brandstoffen. 
• Sterkere stimulansen om duurzamer te worden, zowel in de vorm van nieuwe wetgeving als belastingen en maatschappelijke druk.
• De groei van de wereldwijde luchtvaart sterk afremmen of tot stilstand brengen.

Lees hieronder de hele factsheet die de ingenieurs hebben opgesteld: