Wat is de rechtsstaat? En kun je daar zomaar vanaf? Spoiler: nee

In Nederland hebben we een democratische rechtsstaat, wat betekent dat de mensen die ons land besturen door het volk gekozen worden, maar dat het beleid altijd in lijn moet zijn met onze Grondwet en Internationale Verdragen. Hoe werkt dat?

Best ingewikkeld die Grondwet. Hoe zit dat precies? Niels van der Laan en Jeroen Woe leggen het je uit, in 1 minuut. 

Sinds 1814 houdt de Grondwet ons veilig. 'Het wijzigde deels, maar bleef altijd bleef het leiden.' De Grondwet beslaat 142 artikelen: 'het grootste deel gaat over staatsinstellingen-perikelen, een fractie van wat het land voor een kabinet sociaal fair is.'

Nou; 'recht op een advocaat en je mag ook zelf op een rechter afstappen en niet zomaar oppakken niet zomaar afpakken, je post niet openmaken en die aftappen. Baas van je eigen woning, je eigen lichaam en je eigen spulletjes. Demonstratie is een groot ding en collega's mogen met je lullen, dus vrijheid van vereniging en van meningsuiting - geen censuur hier. Vrijheid van godsdienst - en dus geen uitsluiting van cultuur hier. Recht op petitie en meedoen aan verkiezingen. Iedereen mag werken bij de overheid, maar als je weggestemd bent, moet je wieberen. Het land binnenlaten, het land weer uitzetten; moet volgens onze Grondwet gaan volgens onze wetten. Tot slot is bestuurlijk gelijkheid geborgd.'

'De rechtsstaat is ons grote verhaal – van de afgelopen tweehonderd jaar', vult hoogleraar Staats- en bestuursrecht Wim Voermans aan in Buitenhof. 'We worden niet meer geregeerd door absolute leiders die zich nergens wat van hoeven aan te trekken. De rechtsstaat houdt eigenlijk in dat regeren en besturen en wettelijke regels maken dat dat volgens het recht (bijvoorbeeld de Grondwet of Internationale Verdragen) doet.'

Het doel is, onder andere, dat 'minderheden ten opzichte van meerderheden rechten hebben. Dat je altijd naar een onafhankelijke rechter kunt.' De Grondwet is 'meer dan een stelletje regels', weet Voermans. 'Dat is een reflectie van een groter idee – het idee van de democratische rechtsstaat.' Voermans omschrijft het als een verzekeringspolis voor alle Nederlanders: 'Dat je weet dat je overheid zich aan het recht gaat houden.' 

De Grondwet kan herzien worden. Maar dat kost tijd: 'dat duurt acht jaar, op z'n minst – vanaf nu gerekend'. En wat betreft de Internationale Verdragen of bijvoorbeeld de Europese Unie, 'daar kan je niet zomaar uit'.