Welke protestliederen maken strijdvaardig?

Protestliederen zijn een groot onderdeel van de burgerrechtenbeweging voor gelijke behandeling tussen zwart en wit. Waarom?
 
‘Muziek verbindt’, aldus Sylvana Simons in De Nieuws BV. ‘Muziek is een universele taal en muziek heelt.’ Deze muziek gemaakt vanuit onderdrukking voert terug naar de tijd op de plantages en helaas is veel van deze muziek tot op de dag van vandaag nog altijd relevant. ‘Zeker in de tijd van de slavernij, maar je merkt het ook bijvoorbeeld nu nog in de kerken: de gospel. Dat is helende muziek. Met die muziek deel je je verdriet en je deelt ook je hoop.’

Protestliederen hebben daar, volgens Simons, in deze tijd van Black Lives Matter, maar ook in de tijd van de voorganger van deze beweging - de Civil Rights Movement - een belangrijke in rol gespeeld. Want naast de hoop en helende werking van deze muziek maakt het ook strijdvaardig.

‘Wade in the water, wade in the water children
Wade in the water,
God's gonna trouble the water’

Dit nummer was een belangrijk onderdeel van de Civil Rights Movement. Maar het lied is eigenlijk veel ouder dan dat. Al op de plantages werd het gezongen. ‘In de slavernij was het een soort code voor de slaven die wilden vluchten’, zo vertelt Ivan Peroti in De Wereld Draait Door. ‘Als dat lied gezongen werd dan wisten ze dat ze het water in moesten, zodat hun geur niet werd opgepikt door de speurhonden. Dat heeft zich generatie op generatie voortbewogen. In de tijd van Martin Luther King werd dit ook nog steeds gezongen. Omdat ze nog steeds het gevoel hadden op de vlucht te zijn.’

‘Southern trees bear a strange fruit
Blood on the leaves and blood at the root
Black bodies swinging in the southern breeze
Strange fruit hanging from the poplar trees’

Dit nummer, uit 1939, beschrijft de vreselijke lynchpartijen die destijds in de Verenigde Staten nog veelvuldig plaatsvonden. Simons: ‘Ze vergelijkt laaghangend fruit letterlijk met (…) we kennen allemaal het beeld van lichamen die hangen aan een boom. Dat is de metafoor die in dit nummer gebruikt wordt. Heel treffend. Dat snijdt door je ziel.’ Billie Holiday, een jazz-zangeres, zong destijds voornamelijk voor een wit publiek. Ze zong dit nummer vanuit het constante onrecht wat zij ervaarde als zwarte vrouw in Amerika. Simons: ‘Ik denk dat we ons moeten realiseren dat, los van incidenten als aanleiding, het onrecht natuurlijk het gene is waardoor mensen gedreven worden om daar geluid, stem of beeld aan te geven. Ze was een vrouw in een gesegregeerde tijd. Ze kende de dualiteit van aan de ene kant geaccepteerd worden voor het talent dat ze heeft, maar in het dagelijks leven was ze ook gewoon een zwarte vrouw.’ Maar het feit dat zij zich uitsprak werd haar niet in dank afgenomen door het witte publiek waarvoor ze doorgaans optrad. ‘In de vorm van boycot: niet meer op de radio gedraaid worden, bepaalde clubs niet meer in mogen. Zij is ook niet voor niets (…) Amerika ontvlucht.’

'You don't have to live next to me
Just give me my equality
Everybody knows about Mississippi
Everybody knows about Alabama
Everybody knows about Mississippi goddam, that's it'

Het nummer Mississippi Goddam was een reactie op de dood van civil rights-activist Medgar Evers. ‘Iemand die vocht tegen gesegregeerd onderwijs door zichzelf aan te melden bij een witte universiteit’, aldus Simons, ‘maar ook door de staat aan te klagen en te bewijzen dat gesegregeerde scholen tegen de grondwet in gingen.’

 'People get ready there's a train comin'
You don't need no baggage, just get on board
All you need is faith to hear the diesels hummin'
You don't need no ticket, just thank the lord.'

Dit is een voorbeeld van hoe een nummer strijdvaardigheid kan aanwakkeren. ‘Het is opstaan’, aldus Sarah-Jane vijf jaar geleden in De Wereld Draait Door, ‘get ready for the revolution. Dat is wat hij zegt en wat ik ook voelde toen ik het ging zingen.’

'Rise, Rise, Rise, Rise, Rise, Riseup
Rise and take your stance again
It’s he who fight and run away
Live to fight another day'

'Ik protesteer niet perse ergens tegen, maar ik strijd ergens voor', vertelt Romana Vrede in De Nieuws BV. En dat gevoel dat vertaalt zich goed in het nummer van Bob Marley. 'Voor mij gaat het over deze strijd, de strijd voor gelijkwaardigheid, iets waar we al honderden jaren met elkaar mee bezig zijn. En dan bedoel ik echt wit, bruin, zwart. Die 'fallen fighters' staan voor onze voorvaderen onze voorvechters. En die staan nu weer met ons op; om maar aan te geven dat we niet alleen zijn.'

'My Lord
Won't you help them, help them
Help them to understand
That when someone takes the life of an innocent man
Well, they never really won, and all they've really done
Is set the soul free where it's supposed to be'

Mensenrechtenadvocaat Mpanzu Bamenga luistert dit nummer op een moment dat hij te maken krijgt met gebeurtenissen die hem aan het twijfelen kunnen brengen. 'Dit nummer geeft mij weer hoop en een vuur om me niet te laten afleiden door de gebeurtenis maar koers te houden en door te gaan met waar ik mee bezig ben. Blijven staan voor waar ik in geloof; gelijkwaardigheid en kansengelijkheid voor iedereen', vertelt hij in De Nieuws BV.

‘We leven in een staat waarin iemand door zes politiemannen wordt belaagd, op de grond ligt en zegt: ‘Ik kan niet ademen, ik kan niet ademen, ik kan niet ademen.’ En dan door de politie zelf wordt aangeklaagd. Een droom zonder een plan is een wens. Een mens met een stem is immens. (…) In het echt kan ik niet ademen, maar in mijn dromen wel. Dus ik leef in een droom van vrijheid en broederschap. Zoals Martin Luther King ooit heeft voorspeld.’

In 2015 bracht Akwasi een rap ten gehore in De Wereld Draait Door. Een eigen tekst gebaseerd op het nummer Glory van Common en John Legend.

‘You just a black man in this world
You just a barcode, ayy
You just a black man in this world
Drivin' expensive foreigns, ayy
You just a big dawg, yeah
I kenneled him in the backyard
No proper life to a dog
For a big dog’

Een recentere aanklacht tegen de ongelijkheden werd twee jaar geleden door Childish Gambino uitgebracht. Ook tijdens de demonstratie op de Dam in Amsterdam was dit nummer te horen. ‘Het is zo’n aanklacht, zo terecht en het zit zo goed in elkaar’, volgens Simons. ‘Het vertelt ook de geschiedenis, in beeld, met een verwijzing naar het Jim Crow-karakter dat symbool staat voor de tijd na de segregatie, met wetten die toen heel progressief leken maar de zwarte bevolking tot op de dag van vandaag in het juk houden. Hij adresseert dat allemaal.’

‘Het is allang geen wedstrijd meer
Het gaat er niet meer om wie er zielig is
Leg je trots en je ego neer
Zie je nu dan niet dat dit dieper zit’

Vorige week kwamen rappers Akwasi en Bizzey met het nummer Geen Wedstrijd waarin ze zich uitspreken tegen institutioneel racisme, etnisch profileren, raciale ongelijkheid en politiegeweld. Volgens Akwasi is het juist nu belangrijk deze beweging voort te zetten en bewustzijn te vergroten.