Wat houdt mannen tegen om te emanciperen?

‘Wanneer een man uit een vriendengroep iemand uitscheldt of naroept, zegt geen enkele man daar wat van’, meent presentator en programmamaker Jamaal Hussein. ‘Ze willen niet gezien worden als zwak of een b*tch, maar je stilhouden houdt toxic masculinity wel in stand.’

De vrijheid van mannen wordt nog steeds beperkt door de standaard van de traditionele man, volgens Kennisplatform Inclusief Samenleven. Wat kunnen mannen dan doen om los te breken van hun traditionele rol? En wat houdt hen tegen om te emanciperen?

‘Ik ga het liefst 's avonds naar een donker bos of een steegje en trek dan de kleding aan die ik wil’, vertelt Lennard (22) die erachter kwam dat hij niet binnen het hokje van de traditionele man valt. Hij draagt graag jurken en rokken, maar weet dat dit niet geaccepteerd wordt binnen de huidige samenleving. 'Ik doe het stiekem, omdat ik bang ben wat andere mensen ervan vinden. Maar ik vind het vooral jammer dat ik hierdoor niet mezelf kan zijn.'

Volgens Thijs Manders zouden mannen niet bang hoeven zijn om de vrouwelijke kant op te schuiven om te emanciperen. Manders, die reeds is afgestudeerd voor zijn Research Master in Genderstudies, zegt dat het niet gaat om dat alle mannen jurken en rokken moeten dragen: 'Het gaat erom dat niemand meer bang hoeft te zijn om zichzelf te zijn. Of je dat nu bent in een spijkerbroek of een panty. Of je nu voetbal speelt of danst, niemand zou bang moeten zijn om te doen of dragen wat diegene leuk vindt.' Volgens Manders geldt dit niet alleen voor kleding, maar ook voor hobby’s, beroepen en het uiten van emoties.

Toxic masculinity
'Mannen worden afgestraft wanneer zij buiten het keurslijf treden van de traditionele man', zegt Sarah Bracke, hoogleraar Sociologie van Gender en Sexualiteit aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Die dominante mannelijkheid is nog steeds de meest voorkomende vorm en die vorm zijn wij nu gaan zien als problematisch. We noemen het zelfs toxisch. Mannen mogen niet afhankelijk zijn, moeten competitief zijn, praten niet over hun gevoelens, tonen geen zwakte en hebben de neiging om alles wat als vrouwelijk wordt gezien te minachten en weg te duwen. Het is een vorm van mannelijkheid die nauw verbonden is met geweld, zowel geweld tegen vrouwen als geweld tegen iedereen die zich niet conformeert aan normen van gender en seksualiteit.’

Jamaal
Volgens presentator en programmamaker Jamaal Hussein ligt de oplossing voor dit probleem bij de mannen zelf. 'Wanneer een man uit een vriendengroep iemand uitscheldt of naroept, zegt geen enkele man daar wat van', meent Jamaal. 'Ze willen niet gezien worden als zwak of een bitch, maar je stilhouden houdt toxic masculinity wel in stand.' Volgens Jamaal houden mannen zichzelf tegen om te veranderen, om te emanciperen. Je eigen vrienden aanspreken op ongepast gedrag of ongepaste opmerkingen, zou al een stap in de goede richting zijn, aldus Jamaal. De presentator is niet bang om zichzelf te zijn en om dat te laten zien. Hij draagt graag stiletto’s van 21 centimeter en ook weleens topjes. Hierdoor heeft Jamaal te maken gehad met toxic masculinity.

'Op een middag liep ik met mijn toenmalige vriend in de stad', vertelt Jamaal. 'We hielden elkaars hand vast. Zoals ieder verliefd koppel dat weleens doet. Het was niet enorm druk, maar we kwamen wel een aantal mensen tegen. Een jongeman die ons tegemoet liep, spuugde naar mij.' Zijn pas versnelde en in een split-second voelde Jamaal een explosie van woede naar boven komen. Hij draaide zich in een ruk om en zag dat de jongeman het op een rennen had gezet. Kokend van woede vloog Jamaal erachteraan. 'Wat flik je me nou?! Wie denk je wel niet dat je bent?!', riep ik toen ik hem bijbeende. Een gevecht werd op het nippertje voorkomen toen Jamaal en de jongeman uit elkaar werden gehaald.

Beloning en bestraffing
Volgens Bracke wordt deze giftige vorm van mannelijkheid gevormd onder culturele druk in de maatschappij. Je kan dit volgens haar ook terugzien in onder andere pestgedrag op school en de normen en waarden die worden meegegeven in de opvoeding. Daarnaast worden mannen ook financieel afgestraft als ze buiten het keurslijf treden, volgens Bracke. 'Er gelden mannelijke normen binnen leiderschapsposities. Een man die een jaar ouderschapsverlof neemt of parttime gaat werken om meer tijd met zijn kind door te brengen, wordt hier financieel voor afgestraft.'

Bracke meent dat er tegenover het afstraffen ook een beloning in de vorm van macht en status tegenover staat wanneer je wel binnen het keurslijf valt. Volgens onderzoekscentrum Atria (2018) hebben de beroepen die eerder werden gezien als vrouwelijk - zoals schoonmaker, administratief medewerker of in het kleuteronderwijs - een lager inkomen en een lagere status dan de destijds ‘mannelijke’ beroepen. Denk hierbij aan piloot, bedrijfsleider en architect. Tegenwoordig zijn er ook mannen aanwezig binnen het kleuteronderwijs en zien we ook vrouwen aan de top van bedrijven. Toch zijn de afstraffingen en beloningen omtrent het keurslijf de twee grootste redenen waarom de meeste mannen toch binnen de traditionele patronen blijven, aldus Bracke.

New masculinity
De hoogleraar ziet ook vooruitgang. 'Als ik de basisscholen van nu vergelijk met basisscholen uit mijn tijd, zie ik al wel dat er veel veranderd is. Je ziet nu veel meer jongens met lang haar of nagellak op.' Ook worden non-traditionele hobby’s en beroepskeuzes van jongens iets meer geaccepteerd dan voorheen. Denk aan jongens die in de zorg of bij het kinderdagverblijf aan de slag willen, of aan jongens die houden van haken of op ballet zitten (RTL, 2019).

Naast de veranderingen op basisscholen zijn er ook veranderingen op social media. Nieuwe trends, waaronder #newmasculinity en #softboy, worden steeds groter. Deze positieve beweging staat voor jezelf zijn als man: emoties durven tonen wanneer jij dat wil, dragen wat je wil en wanneer je dat wil; doen wat jij graag wil in je leven, zonder richtlijnen te volgen die anderen jou opdragen. Maar we hebben nog een lange weg te gaan, zegt Bracke.

*Lennard is een gefingeerde naam. De echte naam van Lennard is bij de redactie bekend. 

Nederland móet eerlijker en gelijkwaardiger. Help je mee? Steun BNNVARA en doneer.