Wat betekenen de sancties voor de bevolking van Rusland?

Met zware sancties probeert het Westen Poetin in zijn oorlogskas te treffen. Russische banken worden afgesloten van het internationale handelssysteem SWIFT. Maar deze sancties treffen niet alleen Poetin, ook de bevolking wordt hier de dupe van. Journalist Thomas Erdbrink, die eenzelfde soort situatie zag ontvouwen in Iran, legt bij De Nieuws BV uit hoe dat zit.

Iran krijgt in 2012 te maken met sancties. In die periode is journalist Thomas Erdbrink correspondent in het land. Daar zag hij hoe deze sancties de gewone man en vrouw in een land raken. Nu gaat zijn hart uit naar de Russen. ‘De gewone Rus - de docent, de brandweerman, de gepensioneerde - wordt geraakt. Juist de mensen rondom Poetin, rondom het leiderschap, dat zijn figuren die hun schaapjes hoe dan ook wel op het droge hebben. Is het niet in Rusland dan is het wel via Panama of Zwitserland.’

Pinautomaat
‘Wat ik zag gebeuren is, stel je voor: je hoort op een dag dat de Euro compleet aan het instorten is door buitenlandse politieke gebeurtenissen', vertelt Erdbrink. 'Wat ga je dan doen? Dan ga proberen om cash geld te krijgen. Nou, hebben we nog cash geld in onze samenleving? Niet veel. Dus je gaat dan naar de pinautomaat. Dat deden de Iraniërs ook in 2012. Die gingen zorgen dat ze geld in hun zak hadden. Dan hoor je dat je geld – ook dat dat in je zak zit – minder en minder waard wordt. Dan pak je je telefoon erbij en denk je: ik ga wat bestellen bij Thuisbezorgd. Maar dan merk je dat – in het geval van Iran – de banken de betalingsmanieren hebben afgesloten vanwege druk uit het buitenland.’

Zwarte markt
Datzelfde zie je nu ook gebeuren in Rusland, volgens Erdbrink. Rijen voor pinautomaten en afgesloten betaalmanieren. ‘Apple Pay heeft bijvoorbeeld de stekker eruit getrokken.’ Dan ontstaat er een shift in het denken. ‘De eerste mensen gaan het land verlaten. Dat gebeurde in Iran ook veel, veel van mijn vrienden gingen weg. Anderen zorgen dat ze spullen van waarde kunnen krijgen. Denk aan dollars, euro’s – in het geval van Rusland en Iran.’ Maar dat geld daar komen ze niet meer zo gemakkelijk aan. ‘Dan ontstaat er een zwarte markt waar je nog meer moet betalen.’ Maar mensen kopen ook andere dingen van waarde zoals een huis, een iPhone of een schilderij. ‘Alles wat maar zijn waarde zou kunnen blijven behouden.’

Inflatie
Om te kunnen begrijpen hoe het voelt om de mate van inflatie in Rusland en Iran te begrijpen moet je, volgens Erdbrink, het volgende doen: ‘Neem je banksaldo in gedachten. Trek daar gewoon even zeventig procent van af. Dat is wat er in 2012 in Iran gebeurde. Dan word je helemaal gek. Dat is ook wat er nu gebeurt met de bankrekeningen van die Russische docenten, brandweermannen en gepensioneerden. Hun geld wordt allemaal minder en minder waard.’ En dat is niet het enige probleem. ‘Want als er minder geld is, dan kan er ook minder geïnvesteerd worden. En als er niet meer geïnvesteerd wordt, dan is er op den duur minder werk. Dan raken mensen werkloos.’

In opstand
Voor de westerse landen is het allerbelangrijkste doel van de sancties: verandering teweegbrengen. ‘Ze willen geen oorlog maken, maar verandering teweegbrengen. Ze hopen dat de mensen in opstand komen. Dat gebeurde in Iran wel een paar keer, maar die opstanden werden keihard neergeslagen door de mannen die daar aan de macht zijn. Daarom heb ik - vanuit mijn ervaring – nu weinig vertrouwen dat de gewone Rus Poetin gaat afzetten. Wat wel duidelijk is: de gewone Rus wordt keihard geraakt.’

Klagen
Of het Westen zich bewust is van de consequenties voor de Russische bevolking vraagt Erdbrink zich af. ‘Er spelen zoveel belangen dat het moeilijk is om te zeggen dat er aan dat ene belang – van de gewone Rus – wordt gedacht.’ Wie dat wel is, is Poetin. ‘Die ligt hier wel wakker van. Zoals ik in Iran ook heb gezien, je hele land en maatschappij verandert binnen vierentwintig uur: allemaal dingen kunnen niet meer, mensen worden boos, mensen worden verward, mensen gaan klagen over het leiderschap. Ik denk ook dat Poetin over zijn schouder zal kijken of er niet iemand staat die in een soort paleisrevolutie de boel over wil nemen, want dit verzwakt hem natuurlijk als leider.’ Toch is het de vraag of dat zal gebeuren. ‘Autoritaire leiders zoals wij die kennen anno 2022 hebben decennia besteed om hun machtsposities te fortificeren: met veiligheidstroepen, ze hebben zich omringd met jaknikkers, ze hebben alle competitie uitgeschakeld. Dat was in Iran zo en dat zal in Rusland ook zo zijn.’