Alleen met Jenever: hoe help je een naaste die aan lagerwal is geraakt?

Documentairemaker Kelly Klingenberg verloor haar in psychische nood verkerende vader zonder dat ze het tij kon keren. Hoe kon het zo ver komen?

‘Het is nu vijf jaar geleden dat er twee agenten bij mij voor de deur stonden. ’s Ochtends vroeg belden zij aan met de vraag of zij even binnen mochten komen. Dan krijg je te horen dat iemand die je dierbaar is, is overleden. En onder welke omstandigheden. In dit geval was het mijn vader en had hij al meerdere weken gelegen voor ze hem hebben gevonden’, vertelt documentairemaker Kelly Klingenberg. In de documentaire Alleen met Jenever vertelt ze het verhaal van haar vader, die vijf jaar geleden in zijn vervuilde appartement werd gevonden met alleen een parkietje en flessen jenever.

Ieder jaar vinden enkele honderden Nederlanders op deze manier hun einde, zo blijkt uit een inventarisatie van 22 van 24 GGD-regio’s in 2014. Deze mensen worden pas weken, maanden, of zelfs jaren na hun overlijden gevonden. Dan rijst vaak de vraag: hoe kan dat gebeuren? En hoe láten we dat gebeuren? Het eerlijke antwoord van Kelly aan het begin van haar zoektocht: geen idee. ‘Ik weet niet hoe het zo ver heeft kunnen komen. Ik snap het niet. Ik hoor dit soort verhalen en dan vraag ik me hetzelfde af: hoe kon dit gebeuren? En ik was erbij in mijn verhaal - of eigenlijk zijn verhaal - en ik kan je het antwoord niet geven. Ik weet niet hoe dit kon gebeuren.’ Het antwoord op die vraag probeert ze in de documentaire te vinden.

Je staat er alleen voor

‘Het is gewoon best moeilijk om in Nederland onder aan de samenleving te wonen. En dan ook nog eens om problematiek te hebben. Je raakt op een gegeven moment gewoon de weg kwijt en dan heb je iemand nodig die je meeneemt’, vertelt Kelly. Maar wat nou als degene die de weg kwijt is niet aan de hand genomen wil worden? Dan ‘kunnen de instanties ook niks meer en sta je er als familie alleen voor.’

Dat gebeurde ook bij Kelly’s vader, die zich steeds verder afzonderde in zijn appartementje in Zutphen. Wanneer hij de energierekening weer eens niet kon betalen belde hij regelmatig naar zijn dochter. Zij nam dan contact op met de energieleverancier of betaalde de rekening van haar studiefinanciering. Ging het niet goed met hem? Dan probeerde ze steeds weer opnieuw instellingen bereid te vinden hem te helpen.

Bureaucratische rompslomp en privacy barrières

Een machteloze situatie, volgens Kelly. ‘De enige plek waar je nog heen kan gaan met die machteloosheid zijn instanties zoals de verslavingszorg. Maar daar ben ik gewoon helemaal vastgelopen.’ Wanneer iemand niet geholpen wíl worden is het voor instanties nagenoeg onmogelijk om hulp te bieden. Maar eveneens voor de familieleden, die regelmatig tegen privacy barrières en bureaucratische rompslop oplopen.

‘Mijn vader ontkende dat hij een probleem had.’ Hij liet zich dus niet vrijwillig opnemen in een afkickkliniek, maar een gedwongen opname was ook geen optie. Dat is alleen mogelijk als iemand een bedreiging voor de samenleving is. ‘Maar mijn vader was geen gewelddadige dronk. Hij had alleen zichzelf ermee.’ Alleen in de auto is hij dan nog een bedreiging. ‘Maar die auto was hij allang kwijt, want de politie had hem al een keer opgepakt. Zijn auto en rijbewijs waren al in beslag genomen. Dus de enige manier waarop hij nog een bedreiging zou kunnen zijn voor de samenleving was al ontnomen.’

Loslaten

Dat hulpinstellingen op een gegeven moment de handdoek in de ring gooien is even frustrerend als begrijpelijk voor Kelly. ‘Het zijn ook gewoon mensen en zij krijgen ook tien keer die deur op hun neus. Zij denken - net als wij: nu ben ik er wel klaar mee. En zij zijn niet eens familie. Dus zij kunnen gewoon loslaten, naar huis gaan.’

Kelly en haar familie konden niet loslaten. ‘Ik heb alles gedaan met de informatie die ik toen had. Ik heb toen de beste keuze gemaakt voor mij, voor hem en voor mijn zusjes. Maar met alle informatie die ik nu heb denk ik weleens: misschien had ik wel heel hard de confrontatie aan moeten gaan. Misschien had ik de minister een brief moeten schrijven. Maar je kan jezelf dat niet kwalijk nemen, want je zit er middenin. Pas achteraf kan je het overkoepelende verhaal vertellen.’

Door het net glippen

De verslavingszorg, andere hulpinstanties, haar eigen vader en zichzelf verwijt ze niks meer. De vraag ‘hoe kon dit gebeuren?’ is voor haar niet langer een schuldvraag. Want de schuld – als er al te spreken is van een schuld – is collectief. ‘Zowel wij – de familie - als de instanties konden geen grip op hem krijgen. Je kan naar elkaar wijzen, maar zo zit het niet. We hebben hem samen door het net laten glippen. En in andere gevallen lukt het wel om iemand te helpen, laten we dat niet vergeten. Maar mijn vaders verhaal is gewoon een tragisch voorbeeld van hoe we het samen niet voor elkaar wisten te boksen. En hoe het ook hém niet lukte. Laten we dat niet vergeten: hij was er zelf ook bij.’

Alleen met Jenever, maandag 25 oktober om 20.25 op NPO2