Waarom krijgen vrouwen pas vanaf hun 30e een oproep voor het uitstrijkje?

In Nederland wordt per jaar bij zo'n 800 vrouwen baarmoederhalskanker geconstateerd. Terwijl bekend is dat vroegtijdige controle dit in veel gevallen kan voorkomen gaan vrouwen minder vaak in op de uitnodiging voor bevolkingsonderzoek en is de oproepleeftijd in ons land hoger dan in de meeste andere landen.

‘Vandaag is een hele spannende dag voor mij. Ik voel me ziek, heb niet goed geslapen. Ik haat dit soort dingen gewoon, maar ze zijn onderdeel van het leven’, vertelt influencer Rianne Meijer afgelopen week in een video op haar YouTube-kanaal. ‘Een paar weken geleden vertelde ik al op mijn Instagram dat ik een probleem had met mijn gezondheid en er nader onderzoek moest worden gedaan. Vandaag is de dag van dat onderzoek.’ Het blijkt te gaan om een bezoek aan de gynaecoloog voor een uitstrijkje. Er waren afwijkende cellen – die kunnen duiden op baarmoederhalskanker – gevonden in de baarmoederhals van de 28-jarige Meijer.

Het onderwerp blijkt enorm te leven onder Meijers volgers. Daarom is ze blij haar proces hierover gedeeld te hebben: ‘Ik realiseerde me, door hierover te posten, dat zo veel van jullie hetzelfde probleem hebben. Je hebt het zelf gehad, of iemand in je omgeving heeft dit meegemaakt.’ Ieder jaar krijgen in Nederland zo’n achthonderd vrouwen de diagnose baarmoederhalskanker, schrijft het RIVM. Deze vorm van kanker komt voornamelijk voor bij vrouwen tussen de vijfendertig en vijfenveertig jaar. Maar ook jongere vrouwen kunnen hiermee te maken krijgen.  

HPV-virus
Baarmoederhalskanker wordt bijna altijd veroorzaakt door een langdurige besmetting met het HPV-virus. Een virus waar meisjes sinds 2009 voor gevaccineerd worden. Dit verkleint de kans op baarmoederhalskanker met 75%, volgens het RIVM. Ondanks dat, is het volgens dit instituut nog steeds van groot belang dat ook deze vrouwen de uitstrijkjes laten uitvoeren.

10 tot 15 jaar
De ontwikkeling van baarmoederhalskanker verloopt langzaam, ‘meestal in minimaal 10 tot 15 jaar’, aldus het RIVM. Om die reden is het volgens stichting Olijf, een patiëntenorganisatie voor vrouwen met gynaecologische kanker, een van de weinige vormen van kanker die in een vroeg stadium opgespoord en vaak voorkomen kan worden.

Bevolkingsonderzoek
Om dit vroegtijdig op te sporen krijgen vrouwen van boven de dertig jaar iedere vijf jaar een oproep om bij de huisarts een uitstrijkje te laten maken. Maar feit is dat niet méér, maar juist minder vrouwen een uitstrijkje laten doen. Waar eerder nog zeven op de tien vrouwen meededen, zijn dat er nu nog maar zes op de tien, zo meldt Kassa vorig jaar.

Amber Kortzorg, presentator van Kassa,is onlangs dertig geworden, wat betekent dat ze de oproep voor het uitstrijkje ieder moment kan ontvangen. ‘Ik zit bij de brievenbus te wachten. Gek genoeg kijk ik er best wel naar uit’, vertelt ze. Maar haar eerste uitstrijkje is het niet. Ze wilde namelijk, net als Meijer, niet zo lang wachten. ‘Ik heb al eerder een zelftest besteld omdat ik het wilde weten, want soms is dertig al te laat.’ Maar eenvoudig is dat niet: het is moeilijk om te achterhalen welke tests betrouwbaar zijn en daarbij moet je er ook nog eens flink voor betalen: circa tachtig euro per test. ‘Maar er is natuurlijk een groep vrouwen voor wie dat financieel niet mogelijk is.’

‘Ik vind dertig jaar echt veel te laat. Ik was bijvoorbeeld al op mijn vijftiende seksueel actief. Het virus doet er tien tot vijftien jaar over om zich te ontwikkelen tot baarmoederhalskanker. Ik zou dus in theorie vijf jaar geleden al een voorstadium van baarmoederhalskanker kunnen hebben.’ Daarom besluit ze zelf een test te bestellen. ‘Ik dacht: shit, elk jaar dat je het al hebt kan de kans op overleving verkleinen.’

Het is Ambers partner – arts van beroep – die haar destijds wijst op het belang van een uitstrijkje. ‘Ik had eigenlijk nog nooit van HPV gehoord. Je hoort bij de GGD altijd over chlamydia, gonorroe, hepatitis, maar ik denk dat als je de gemiddelde burger vraagt naar HPV, dat hij geen idee heeft. In de informatieverstrekking gaat er wat mis.’ Maar ook privé is HPV geen populair onderwerp. Ook bij Amber niet. ‘Ik praat wel met vriendinnen over andere soa’s, maar hier hebben we het nooit over.’ Er is werk aan de winkel bij de overheid als het gaat om informatieverstrekking, volgens Amber. ‘Maar misschien ook op school bij seksuele voorlichting.’

Meijer blijkt PAP3A2 te hebben, oftewel: een matig afwijkend uitstrijkje. Na bezoek aan de gynaecoloog blijken de afwijkende cellen mee te vallen. ‘Alles zag er goed uit en er is niks waar ik me nu zorgen over hoef te maken’, sluit Meijer de video af. ‘De zon schijnt en ik ben gezond as f*ck.’