Veel vrouwen verlaten de politiek: wat zegt dat?

Vrouwen verlaten steeds vaker de politiek, terwijl er al zo weinig van hen waren. Hoe komt dat?

'Het heeft een te zware wissel getrokken op mijn gezin', aldus Sigrid Kaag in een interview met Trouw waarin zij bekendmaakt zich niet opnieuw beschikbaar te stellen als lijsttrekker van D66 bij de volgende verkiezingen. Ze wordt ernstig bedreigd en zwaar beveiligd en dat valt haar familie zwaar. Kaag is niet de enige vrouw die de politiek verlaat; ook Carola Schouten (ChristenUnie) en Corinne Ellemeet lieten recent weten te vertrekken.

Marie-Anne van Reijen, van Meer vrouwen in de politiek in De Nieuws BV: 'Het is niet nieuw dat deze vrouwenhaat bestaat, en dat Sigrid Kaag daar eigenlijk het meeste last van heeft. Maar er zijn een hele boel vrouwelijk politici die daar veel last van hebben. Het is een systemisch probleem wat we gezamenlijk moeten oppakken, waar nu nog onvoldoende tegen gebeurd en waar mannelijke politici zich nog te weinig over uitspreken.' 

De politiek is voor vrouwen onveiliger terrein dan voor mannen. ‘Je ziet dat vrouwen eerder op de persoon worden aangevallen dan op de inhoud’, aldus documentairemaker Melisa Can, die in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 met coregisseur Floris Rijssenbeek de 3Doc Momentum maakte, over drie jonge vrouwen - Mikal Tseggai, Carline van Breugel en Michantely de Jong - die vechten voor een plek in de politiek. ‘Vrouwen krijgen te maken met aanvallen op hun gender en hun leeftijd in plaats van op de inhoud. Dat zie je bij Sigrid Kaag, Femke Halsema en de vrouwen die wij in de film volgen.' 

Daarin spreekt Mikal Tseggai over een situatie waarbij ze als gemeenteraadslid in Den Haag, tijdens een debat, een kritische vraag stelt aan een wethouder. ‘Die wethouder reageert vervolgens door te zeggen: “Als ik zo jong en overambitieus was als mevrouw Tseggai, dan zou ik ook dit soort vragen stellen.” Dat is natuurlijk geen inhoudelijk antwoord op haar vraag, maar een opmerking over haar leeftijd om het mee af te doen. Carline van Breugel spreekt over een vergelijkbare situatie waarin ze wordt voorgesteld aan een Eerste Kamerlid met de woorden: “Ze is mooi hè, en nog slim ook.” Zonder dat haar naam wordt genoemd. Deze persoonlijke ervaringen laten zien hoe ingewikkeld het is voor jonge vrouwen om te bewegen in omgevingen waar ze nog niet voldoende vertegenwoordigd zijn, zoals de politieke arena’s.’

Seksisme in de politiek is geen aaneenrijging van anekdotische voorbeelden; het is een structureel probleem. Onderzoeken wijzen uit dat vrouwelijke politici meer dan hun mannelijke collega’s te maken krijgen met agressie en geweld, intern ongewenst gedrag en seksistische commentaren. ‘Dat is een probleem, ook omdat het een drempel opwerpt voor sommige vrouwen om politiek actief te worden en dat heeft dan weer zijn weerslag op representatie. En dat is een probleem, want een diversiteit aan ervaringen en representatie maakt de politiek een plek voor iedereen.’

Natuurlijk maakt dat uit. Er zijn rolmodellen en juiste vertegenwoordigers nodig: ‘Voor de volgende generatie. Niet alleen witte mannen in pak, maar ook jonge vrouwen en mannen', aldus Tseggai. 'Democratie werkt alleen als het representatief is en zoveel mogelijk verschillende mensen vertegenwoordigt. Anders werkt het niet.'

Het schrikt veel mensen af – niet alleen vrouwen, weet Devika Partiman, oprichter van stichting Stem op een Vrouw. 'Je ziet het voornamelijk bij mensen die sociale media gebruiken, zoals jonge vrouwen, maar ook bij jonge mensen in het algemeen. Dit schrikt ze af.’ In haar werk voor stichting Stem op een Vrouw, waarmee ze jonge vrouwen de politiek in proberen te krijgen, hoort ze soortgelijke geluiden: ‘Het is een van de meest gehoorde redenen waarom vrouwen twijfelen om de stap te zetten. Ze vragen zichzelf af: moet je het wel willen? Zeker als je een gezin hebt. Het voelt ontzettend onveilig. Dus het is een enorme barrière aan het worden.’