Sophie Hilbrand, waar gaat het mis tussen lokaal bestuur en inwoners?

In haar nieuwe programma Opstandelingen belicht Sophie Hilbrand conflicten tussen inwoners en bestuur. ‘Het is geen hulp-tv, maar door het proces te laten zien, wordt duidelijk waar het mis gaat.’

Sophie, waar gaat Opstandelingen over? Wat gaan we zien?

Opstandelingen gaat over burgers die in conflict leven met het lokale bestuur. Ik ben naar vier gemeenten geweest waar deze ‘opstandelingen’ het gevecht aangaan. In Bergen (foto) volg ik bijvoorbeeld iemand die zijn huis is uitgezet. Hij pikte dit niet en is het handelen van wethouders en ambtenaren onder de loep gaan nemen, waarbij hij op willekeur stuitte. Vervolgens is er een online hetze ontstaan waardoor de zaak is geëscaleerd en wordt er voornamelijk op de persoon gespeeld. Vooral die willekeur in beleidsvoering komt vaak naar voren in deze serie.’

En wat is, of wordt, jouw rol hier in?

 ‘Ik ga kijken waar het is misgegaan. Het is niet mijn insteek om te kijken wie er gelijk of ongelijk heeft. Het is geen hulp-tv, maar we kijken naar het proces en hoe de frictie is ontstaan. In die zin geeft het programma inzicht in het lokale bestuur en hoe snel daar sprake is van willekeur. Het laat zien hoe democratie op lokaal niveau werkt. Vrij beschouwend.’

Iets heel anders dan de programma’s die je tot nog toe hebt gemaakt.

‘Ja, dat klopt. Voor Opstandelingen ga ik in gesprek met iemand die zijn verhaal vertelt, vervolgens ga ik naar de andere partij en die vertelt heel wat anders. Een van de twee liegt dus, denk ik dan. Vaak is het ook zo dat ze allebei vinden gelijk te hebben. Ik vind het ook heel interessant hoe dat allemaal werkt, vanuit psychologisch oogpunt, maar het is ook vrij ingewikkeld.’

Je noemde als voorbeeld al een uit de hand gelopen zaak in Bergen. Noem
 nog eens een voorbeeld.
‘
In Veere wilde de gemeente het huis van een overleden man teruggeven aan de natuur. Laten verloederen, dus. Zijn zoon is jurist en heeft daar een stokje voor gestoken. Hij wordt nu door de gemeente tegengewerkt, waarna hij de gemeente weer tegen is gaan werken in tal van andere zaken. En momenteel zijn we aan het draaien bij de Loosdrechtse Plassen, waar een vaar- verbinding wordt geopend. Hierbij zijn de meningen van bewoners, die uitkijken op dit gebied, niet meegenomen in de besluitvorming. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het feit dat mensen niet willen dat er iets verandert, maar het laat mooi zien hoe democratie op lokaal niveau werkt.’

Laat het programma ook zien dat het lokale bestuur in veel gevallen incapabel is?

‘Incapabel is een groot woord, maar het hele systeem met een gemeenteraad die controle moet uitoefenen is vrij ingewikkeld. Zo’n raad moet in principe een controlerende laag zijn, maar bij besluitvorming wordt de raad indirect een bepaalde richting ingeduwd. Ook ben ik gevallen van belangenverstrengelingen tegengekomen. Of een groot afscheidsfeest voor een wethouder die heeft moeten aftreden door fouten die hij heeft gemaakt. Dat maakt zo’n situatie vrij destructief, waarin je als gemeenteraad aangeeft dat die gemaakte fouten eigenlijk niets uitmaken. Dan is het niet gek dat burgers het heft in eigen handen nemen.’

De ‘opstandelingen’ die jij volgt, zijn dus zelf achter misstanden in het lokale bestuur gekomen. Is de gemeenteraad dan niet zelfregulerend? En dit is toch ook een taak van de lokale journalistiek?

‘In de gemeenteraad zie je dat er vooral met de partijen wordt meegestemd. Om die reden is het ook goed dat dit programma er is, om dat te belichten. En wat betreft de lokale journalistiek: die kunnen daar niks aan doen – er is simpelweg te weinig geld voor. En weinig geld betekent weinig controle.’

Op internet staat een nieuwsberichtje over dat jij met je camerateam de raadsvergadering in Bergen hebt verstoord. Hoe zit dat? 

‘Ja, dat is een beetje flauw. Bij een gemeenteraad mag je gewoon draaien met een camera, dus ik vind het een beetje raar stukje. Tijdens het draaien worden we ook goed ontvangen door ambtenaren van de gemeente. Elke verhaal kent immers twee kanten, die we allebei belichten. In die zin kies ik in het programma ook geen partij. Waar ik achter ben gekomen en wat wel lastig is: ambtenaren zeggen dus nooit iets en de wethouders krijg je niet te spreken.’

Veel kijkers zullen zich herkennen in onrecht die een overheid hen aandoet, niet?

‘In Amsterdam hoor ik de lokale middenstand zo vaak roepen: ‘Oooh, de gemeente, pfff.’ Mensen lopen daar vaak tegen van die doorgeschoten handhavers aan. Maar er zijn ook genoeg positieve verhalen, hoor.’

Je gaat vier zaken belichten. Maar er zijn vast tal van vergelijkbare zaken.
‘Jazeker, we hadden bij de screening een heel lange lijst met allerlei gevarieerde verhalen. Deze vier zaken staan zeker niet op zich. We hebben deze gekozen omdat ze een mooi gevarieerd beeld geven. Qua thematiek en geografische ligging. Als dit goed blijkt te werken, zijn er genoeg zaken voor een volgend seizoen.’



 Kijk/lees/luister verder

 Opstandelingen, iedere woensdag, NPO 2, 20:30 uur