Rot op met je slachtofferrol | Joop.nl

Met het grootste gemak meet men zich tegenwoordig de slachtofferrol aan, als een soort een disclaimer dat je geen dader bent. De aangemeten slachtofferrol is een trucje in het gepolariseerde debat. De slachtofferrol mogen we niet verwarren met echt slachtofferschap. Naar echte slachtoffers moeten we luisteren en we moeten ze de helpende hand bieden. De aanstellers moeten we weerwoord bieden.

We zien deze omkering bijvoorbeeld in de #MeToo-discussie. Het is duidelijk enorme winst dat slachtoffers (meestal vrouwen) zich nu eerder durven te uiten over seksuele intimidatie, machtsmisbruik en aanranding of erger dankzij de #MeToo-beweging. Daar mag geen enkel misverstand over bestaan. Bovendien is het ook belangrijk voor het bewustzijn onder mannen.

Tegelijkertijd zie je een tegenovergestelde beweging waarin de zorg wordt uitgesproken over de positie van mannen. Je zou verdorie maar eens het verwijt van een onbetamelijke opmerking in de kroeg krijgen of erger nog; onterecht beschuldigd worden van fout gedrag. We zouden moeten waken voor een heksenjacht. Dat lijkt ingewikkelder dan het is. Het zijn namelijk twee verschillende discussies. Het lijkt me afschuwelijk om slachtoffer te zijn van een valse aangifte en dat moeten we juridisch en openbaar bestrijden. Maar dat doet werkelijk niets af aan de empowerment van de #MeToo beweging; slachtoffers die zich eindelijk durven te uiten. Jezelf bij voorbaat in een slachtofferrol manoeuvreren in terwijl je geen slachtoffer bent is verwerpelijk.

Hetzelfde zie je gebeuren als het om het begrip ‘white privilege’ gaat. In bepaalde media en bij uiterst rechtse opiniemakers wordt dat vaak tot een grap gemaakt. Terwijl legio onderzoeken onderbouwd bewijzen dat het fenomeen bestaat wordt het vaak gekwalificeerd als omgekeerd racisme . Het obligaat aanmeten van de slachtofferrol bij een gevoelig onderwerp als racisme zag je rond rechtszaak over de ‘blokkeerfriezen’. De daders werden in rechtse kring gezien als helden terwijl zij feitelijk op gevaarlijke wijze een snelweg blokkeerden en anderen hun demonstratierecht ontnamen. Zij waren daders, geen slachtoffer. Ze zijn dan ook terecht veroordeeld.

Het lulligst zie je de slachtofferrol toegepast als het gaat om de vrijheid van meningsuiting, het paradepaardje van uiterst rechts. De grofheid van GeenStijl moeten we niet te veel aanstoot aan nemen maar een stukje kleinkunst bij Pauw is reden tot ophef. Je mag racisme en discriminatie vooral niet benoemen want dan wordt Pim Fortuyn uit zijn graf gesleept. je kan vaststellen dat men in uiterste rechtse kringen een beetje overgevoelig is en met twee maten meet.

Voor populisten is de slachtofferrol een handige tool, je herkent het in de demagogie van Trump, Baudet en Wilders. Dat gespeelde minderwaardigheidscomplex is juist bedoeld om hun achterban in de slachtofferrol te duwen. De aanhang van uiterst rechts is gevoelig voor het Calimerocomplex. Ze zijn weliswaar minder vaak slachtoffer van discriminatie en seksisme, hun voorbeelden doen ze geloven dat zij onterecht de schuld van al deze misstanden krijgen alleen maar op basis van hun achtergrond.

Politici, journalisten en andere opiniemakers zouden vaker hun verantwoordelijkheid moeten nemen en stoppen met verspreiden van angstbeelden. Hun volgers moeten zich realiseren dat zij niet bij voorbaat (oh, ironie) als dader beschouwd worden. Wie zich opzettelijk wentelt een een slachtofferrol ten koste van echte slachtoffers maakt zich niet alleen schuldig aan het verzieken van het publieke debat maar laat ook zien geen moreel besef te hebben.