Paul en Paul: 'een film over twee broers, waarbij de jongste de pechvogel lijkt, en de oudste de verstandige’

Deze week zijn nog vier eindexamenfilms van Lichting 2023 van de Nederlandse Film en TV Academie te zien. Met als hoogtepunt de documentaire Paul en Paul, over twee broers in Amsterdam-Noord.

Er is er elk jaar wel één film die alle anderen overtreft, waarvoor de journalisten die op de persdag aanwezig zijn en die eerst nog een beetje afzijdig blijven, beschaafd klappen na afloop van elke film, opeens in een collectief ontzag vallen. Dat gebeurde dit jaar bij Paul en Paul, de documentaire van Hugo Drechsler. Direct na de vertoning verdrongen de journalisten zich om hem heen. De jonge maker stond er opvallend ontspannen bij. Hij wist waarschijnlijk al dat hij goud in handen had toen hij Paul en Paul, de twee broers over wie zijn film gaat, twee jaar eerder ontmoette tijdens een wandeling in Amsterdam-Noord. In de handen van een minder tactvol maker, of een tv-maker die snel wil scoren, had het een heel andere film (of reportage) kunnen opleveren, meer gericht op de sensatie, op ‘lachen en je verbazen over tokkies’. Maar dat is hier beslist niet het geval. 

Tegelijkertijd geloof je je ogen en oren niet. Niet alleen blijkt jongste broer, de 61-jarige Paultje, het resultaat van de incest die zijn vader pleegde met een van zijn dochters, diezelfde incest plegende vader, die eveneens Paul heette, werkte in de Tweede Wereldoorlog als SS’er in Auschwitz. Maar het bijzondere is dat dit soort ‘onthullingen’ bijna een soort terloopsheid hebben. De film gaat over twee broers, waarbij de jongste de pechvogel lijkt, en de oudste ‘de verstandige’ is. Maar ook dat blijken rollen waarin de twee broers gegroeid zijn. Net als de andere eindexamenfilms blijft ook Paul en Paul onder de dertig minuten. Een lange versie is in de maak, vertelde Drechsler op de persdag. Hoewel dat vast en zeker een goede documentaire zal worden, is het niet per se nodig.

Als Paul en Paul iets laat zien, is het wel dat de kunst van het weglaten niet moet worden onderschat. Natuurlijk wil je best weten waarom Paultje in de eerste scène de poorten van een gevangenis uitloopt en vervolgens in een bus stapt. Die gevangenis blijkt een Bulgaarse, maar waarom hij daar zat – en dat het überhaupt in Bulgarije is, dat kom je niet te weten. De kracht van deze film zit ’m misschien wel veel meer in wat er niet getoond wordt en niet verteld. In de liefdevolle portrettering van twee mannen die niet zijn gespaard door het leven. Natuurlijk is het voor Drechsler een kans om zichzelf op de kaart te zetten met een lange versie. De deuren van filmfestivals zullen opengaan, misschien zal de film prijzen winnen. Maar het is tegelijkertijd te hopen dat hij met deze ‘gevoeligheid’, dit compassievolle oog, gemengd met een creatieve blik, nog veel mooie films gaat maken.

Overigens is ook dit, net als al de andere eindexamenfilms (en film natuurlijk sowieso) het product van een team, van een crew, van de cameraman (Hugo van Roosmalen) tot de editor (Coen Hagenaars), de productie (Joey Jansen, Thijmen Knook) en maar liefst twee dramaturgen (Nadine Jansen en Lemuël de Graav). Ook dat is elk jaar weer mooi om te zien, hoe de crews zo vol trots en enthousiasme hun films inleiden. Want dit zijn de makers van de toekomst, van films die ertoe gaan doen.

Dit artikel verscheen eerder in de VARAgids. Als eerste lezen? Word abonnee.