Kun je een achterstandswijk uit de achterstand halen?

Wim, waarom was het nodig om de wijk te vernieuwen? 

Van oorsprong heet deze wijk 't Haagje. En 't Haagje, dat voedt zichzelf. Het was altijd een arme buurt waar mensen heel nauw betrokken waren met elkaar, en waar de armoede gedeeld werd. Dat geeft een bepaalde cultuur. Je zag bijvoorbeeld heel veel partytenten in de voortuin en dan was het ’s avonds gezellig met elkaar. Dat was een bepaalde gemeenschap. Men hielp elkaar.

Maar, ik woon hier al bijna 50 jaar en dan zie je hoe de wijk zich ontwikkelde. Twintig jaar geleden waren we echt in een negatieve spiraal terechtgekomen, in allerlei opzichten. Ik zat in de klankbordgroep van de wijk en we hadden het steeds vaker over bijvoorbeeld onveilige en vervuilde achterom paden: dat is een symptoom. Want verder zag je ook verouderde huizen, gebroken gezinnen, mensen zonder werk, jeugd op straat die voor galg en rad opgroeide, basisscholen die het niet meer redden, verouderde voorzieningen en steeds meer mensen die instroomden vanuit de hele wereld. Al die elementen zorgden voor een bepaalde neerwaartse spiraal. Die moest worden omgebogen, anders hadden we hier een soort gettootje binnen de stad en dat wilden we niet.

Dit was in de tijd dat Ella Vogelaar, minister van Wonen, Wijken en Integratie, met haar krachtwijkenbeleid kwam, om moeilijke wijken een impuls te geven. Is Helmond-West een Vogelaar-wijk geworden? 

Nee. Dat wilden we wel. Maar deze wijk “viel niet in de prijzen” omdat we te klein waren. In de klankbordgroep hebben we toen gezegd: we kunnen dit niet verder laten doorrotten, dus als we vanuit het rijk geen steun krijgen, dan doen we het zelf wel.

Wie zijn 'we' in dit geval?

De gemeente Helmond en woningbouwcorporatie WoCom waren de trekkers samen met de wijkvertegenwoordigers van de klankbordgroep, waaronder ik. Vanuit die samenwerking is het WijkOntwikkelingsProgramma Helmond West gemaakt. Dat is in 2009 vastgesteld door de gemeenteraad, als een tienjarenplan, met een achttal hoofdprojecten. Alle plannen zijn in samenspraak met de wijkbewoners uitgewerkt en uitgevoerd. In 2010 is het van start gegaan en tien jaar later, in 2020, is het afgerond. Eigenlijk zouden we nu een wijkfeest moeten organiseren. 

Wat was de kern van dat WijkOntwikkelingsProgramma? 

De kern van de problemen in de wijk was sociaal-maatschappelijk, dus de oplossing moest dat ook zijn. Om een paar punten te noemen: het wijkwinkelcentrum is verbeterd, veel woningen zijn duurzaam vernieuwd, en er is een nieuwe multifunctionele accommodatie in de wijk gekomen: Westwijzer. Onder één dak is er nu voorbeeldige samenwerking van de basisschool, kinderopvang, wijkhuis, gezondheidscentrum, sporthal, werkplekken voor medewerkers van het Sociaal Team van de gemeente en nog meer. Het is ook een volledig duurzaam gebouw. Verder zijn er heel veel woningen afgebroken en er zijn nieuwe woningen voor in de plaats gekomen, allemaal redelijk energiezuinig. Alle straten zijn helemaal opnieuw gestraat, er zijn nieuwe speelterreinen gekomen. Ook is er een stuk rondweg aangelegd rond de wijk en die gaat onder de spoorlijn door. Ook dat was een gigantisch project. En dan is er ook nog een nieuw wijkpark met ecologische verbindingszone aan de rand van de wijk aangelegd. 

Hoeveel geld heeft het gekost? 

Als je alles bij elkaar optelt, ook wat de woningbouwcorporatie in de upgrading van huizen heeft gestoken, kom je boven de 100 miljoen euro uit. Het park met ecologische verbindingszone heeft bijvoorbeeld 17 miljoen euro gekost, het multifunctionele duurzame wijkcentrum 13 miljoen euro.

Waar komt het geld vandaan? Is Helmond zo’n rijke gemeente? 

Helmond heeft als gemeente heel veel ervaring in op een slimme manier win-winsituaties creëren. We zijn in de jaren 70 groeistad geworden. In een tijd dat hypotheekrente nog 13 procent was, moesten wij in 10 jaar 10.000 woningen extra bouwen. Toen al is hier een bestuursstijl ontwikkeld met korte lijntjes naar andere partijen: ProRail, de provincie, het waterschap, de rijksoverheid, woningcorporaties, projectontwikkelaars, enz. Niet lullen maar poetsen. Neem als voorbeeld Westwijzer, het wijkgebouw. Dat gebouw kon de gemeente alleen nooit betalen. 6,4 miljoen euro is door de gemeente betaald en dat moet worden terugverdiend in huur. Maar de provincie heeft er ook aan meebetaald om de ambitie van een duurzaam gebouw te kunnen realiseren bijvoorbeeld. Het rijk heeft een bijdrage geleverd omdat het een unieke opzet is: een compleet geïntegreerd voorzieningencentrum inclusief nieuwe basisschool. 

Het plan is nu uitgevoerd. Op straat hoor je mensen zeggen: 't Haagje is 't Haagje niet meer. Jij vindt de verandering geslaagd, maar denken andere wijkbewoners er ook zo over? 

Ik ben subjectief: ik vind dat het plan fantastisch zijn doel bereikt heeft. En het is ook nog eens binnen de gestelde tijd én binnen de gestelde budgetten uitgevoerd. Ongekend. De echte Hagenees, die is de oude sfeer nog gewend van gemoedelijkheid, de armoede delen, en het niet zo nauw nemen met de regels. Tja, die sfeer is voor tachtig procent weg. Dat komt door de vernieuwing van de wijk, maar ook door de nieuwe bewoners vanuit de hele wereld. Ik woon in de 1e Haagstraat en daar komen wel vijftig nationaliteiten langs. Die wonen allemaal in 't multiculturele Haagje en dat moet toch op enige manier met elkaar mengen. Dat is lastig. De echte Hagenees zal daarom eerder negatief praten over de huidige situatie omdat hij moeilijk contact kan maken met zijn Poolse buren en hunkert naar de gezelligheid van vroeger. Het is nu de opgave om met al die nieuwe mensen een nieuwe gemeenschap te vormen. Op verschillende plekken lukt dat. En dat wordt ook bevestigd in de serie Typisch Helmond West.