Is de body postivity-beweging haar doel uit het oog verloren?

De afgelopen jaren heeft de body positivity-beweging online en offline aan draagkracht gewonnen, maar steeds vaker is er ook kritiek. Is de beweging haar oorsprong vergeten?

‘Body positivity. Ik wil er niet meer over praten. De hashtag is vervuild geraakt, de betekenis lijkt verloren. De vrouwen die de beweging startten, zijn verdrongen’, schrijft influencer Vera Camilla op Instagram.

Zonder waardeoordeel
‘Body positivity is ontstaan als een beweging die zich richt op het idee dat alle lichamen goed zijn en gezien mogen worden’, schrijft One World in 2020. De beweging, die al in de jaren 60 van de vorige eeuw begon bij zwarte vrouwen in de Verenigde Staten, wint sinds enkele jaren terrein op sociale media. ‘Vier jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met body positivity’, vertelt presentator Fatima Warsame. ‘Ik heb heel hard gewerkt om me lekker te voelen in mijn lichaam, om mezelf mooi te vinden met dit lichaam. Ik heb geleerd dat dit oké is, dat ik niet hoef af te vallen. Dat dit de norm is voor mijn lichaam. Dat was heel bevrijdend. Ik zie mijn lichaam nu als iets neutraals, zonder waardeoordeel. Want: je bent namelijk geen beter of slechter mens als je dik bent, of andersom.’

Voorbeeldfiguren
De zichtbaarheid van andere dikke vrouwen – Fatima: ‘Ik gebruik altijd gewoon het woord dik, want ja, dat ben je gewoon. Dat is geen scheldwoord, het is oordeelloos – heeft daar voor haar veel aan bijgedragen. Zoals schrijfster en journalist Tatjana Almuli: ‘Een jonge vrouw van ongeveer mijn leeftijd. Zij is gewoon dik, mooi en bovenal zichzelf; dik zijn is daar maar één onderdeel van. En model Lotte van Eijk, zij post veel naakt; wanneer zien we dat nou, een naakt dik lichaam? Dat zien we gewoon nooit. Terwijl we zo vaak naakte dunne lichamen zien. Die zichtbaarheid is belangrijk. Want als je naar magazines kijkt dan lijkt het alsof er alleen dunne mensen bestaan, maar dat is gewoon niet zo. Er zijn hele verschillende soorten lichamen, maar die krijgen gewoon geen zichtbaarheid, of hetzelfde aanbod in kleding. Het is een feit dat dit soort lichamen bestaan, dus laten we het niet ontkennen. Laten we zorgen dat ook zij op tv komen, dat ook zij mooie kleren aan kunnen trekken, dat ook zij serieus genomen worden.’

Gecommercialiseerd
De body positivity-beweging heeft veel vrouwen de bevrijding gebracht die ook Fatima heeft ervaren. Maar steeds vaker klinkt er ook kritiek. ‘Het is gecommercialiseerd’, aldus popicoon en rolmodel Lizzo in Vogue. ‘Als je nu naar de hashtag body positive kijkt, zie je dunnere meiden, meiden met rondingen en veel witte meiden. En daar vind ik niks van, want inclusiviteit is altijd mijn boodschap geweest. Ik ben blij dat het gesprek over inclusiviteit meer mainstream wordt. Waar ik minder blij mee ben, is dat de mensen voor wie deze beweging ontstaan is daar niet van profiteren. (…) alles wat mainstream wordt, verandert. Het wordt acceptabel gemaakt.’ ‘Acceptabel’ lijkt in dit geval niet ‘te’ dik en bij voorkeur wit.

Dikke vrouwen van kleur
‘Body positivity is begonnen door dikke vrouwen van kleur, die elkaar via de hashtag konden vinden’, schrijft Vera Camilla. Maar juist die groep voelt zich steeds vaker verdrongen worden door vrouwen met kleinere maten - die zich via deze beweging ook lekkerder in hun vel zijn gaan voelen. ‘Ik denk dat [body positivity vandaag de dag] slanke, heteroseksuele, gezonde, witte cisvrouw betekent’, vertelt plussize schrijver Michelle Hopewell aan VICE. En korte zoekopdracht op Instagram bevestigt dat beeld; op de vele foto’s zijn voornamelijk slanke vrouwen te zien en het overgrote deel is wit. Een beeld dat haaks staat op wat ooit de bedoeling was: zichtbaarheid voor alle lichamen (dik, dun, zwart, wit, queer, cis, trans of met een beperking).

Verwijderd van de oorsprong
‘Het gesprek raakt vertroebeld’, denkt Fatima. ‘Het is lastig om een plek te vinden, juist omdat de hashtag veel wordt gebruikt door mensen met dunne, witte lichamen. En vooral omdat dát beeld ook in de media – in magazines bijvoorbeeld - wordt gedeeld. Dan is het lastig om te ontdekken hoe jij je, als zwarte dikke vrouw, verhoudt tot die beelden.’ Een simpel gevolg van de populariteit, denkt ze. ‘Het bereikt daardoor een hele grote groep. Maar met elke post en elk medium dat het oppakt raakt de beweging verder verwijderd van de oorsprong.’

Marginalisatie
Volgens Lizzo is er ondanks de grootte van de beweging nog niks fundamenteel verbeterd in de positie van dikke zwarte vrouwen. Hun bestaan wordt bij voorkeur door het grote publiek ontkend. ‘Het is verdrietig dat wij het meeste te lijden hebben onder de marginalisatie en worden uitgewist. Zonder het internet en sociale media was ik ook uitgewist. Maar ik heb ervoor gekozen om onmiskenbaar, uitgesproken en groots te zijn. Ik ben er nog, maar het is moeilijk’, vertelt ze bij Good Morning America. 

Verantwoordelijkheid
De bal ligt, volgens Fatima, nu bij de vrouwen die wel gezien worden binnen de beweging. ‘Mensen met meer privilege [dunnere witte vrouwen en modellen] hebben de verantwoordelijkheid om meer gemarginaliseerde groepen [zwarte dikke vrouwen] kansen te geven het beeld te veranderen, door ze naar voren te schuiven. Lotte van Eijk doet dat bijvoorbeeld heel goed. In haar Instagram-bio staat: “Neem BIPOC-creators (Black, Indigenous en People Of Color) aan voor je mij aanneemt.”’