Hoe wordt er sinds 1966 verslag gedaan van Pride Amsterdam?

Al sinds de eerste editie is Pride Amsterdam óók een televisie-evenement. Hoe is dat in de loop der jaren veranderd?

‘We hebben Pride Amsterdam in 1996 vooral bedacht en ontwikkeld omdat we trots waren op Amsterdam en haar inwoners,’ vertelt voormalig Pride-woordvoerder Siep de Haan. ‘Vanaf de jaren 70 was Amsterdam een heel tolerante stad, de ‘gay capital of the world’. We wilden met Pride vieren hoever we al waren gekomen. De botenparade was onze eigen, opvallende invulling daarvan. Dat zag je nergens anders in de wereld. Ik had overigens niet verwacht dat Pride zo lang zo interessant zou blijven. Dat heeft zeker ook te maken met de grote aandacht vanuit de media.’

In de contacten met de pers legt De Haan in het begin de nadruk op de algemene media: landelijke kranten, radio én televisie. ‘Ik wilde niet alleen focussen op de gay-media, anders zou het evenement te veel als ‘incrowd’ worden gezien. En zonder die ‘hetero-media’ was het nooit zo groot geworden, daar ben ik van overtuigd. We hebben zelfs vier of vijf keer CNN gehaald, al moesten die beelden wel gekuist worden. De meest blote fragmenten knipten ze eruit.’

Bij de eerste editie haalt Pride Amsterdam als ‘homo-parade’ meteen het NOS-Journaal, al is het nog geen hoofditem. ‘Open en wat minder bloot vandaag in Amsterdam bij de homo-parade,’ zo begint nieuwslezer Joop van Zijl in 1996 zijn aankondiging. ‘Omdat er gevreesd werd voor obsceniteiten moesten de honderden deelnemers een soort kuisheidsverklaring tekenen. Zo liep niets uit de hand en alles in het gareel.’ Ook een jaar later noemt nieuwslezer Henny Stoel weer de verklaring ‘waarin deelnemers beloven om aanstootgevende taferelen te vermijden’. Ogenschijnlijk benadrukt de NOS meteen het belang van dit document door de boot van Club Trash te laten zien, met twee mannen in strings en één in een blotebillenbroek.

Precies dat shot is in het begin bij veel mensen blijven hangen, weet Siep de Haan nog. ‘Ik zag bij de NOS de eerste jaren een wat eenzijdige kijk op de Pride, RTL-Nieuws had dat veel minder. De NOS bracht steeds de ‘blotebillenboot’, dat werd daardoor ook een beetje het beeld van de Pride. Terwijl er op veel boten misschien juist te veel kleding was, haha. We wilden niet choqueren, maar het mocht wel lekker speels.’

Ondanks die landelijke aandacht zag de organisatie Pride in het begin nog steeds en vooral als Amsterdamse evenement. ‘We waren al heel verbaasd dat we met enkele honderdduizenden bezoekers binnen drie jaar in de top 3 stonden van evenementen in de hoofdstad, samen met Koninginnedag en de Uitmarkt. De lokale zender AT5 was al snel meerdere dagen aanwezig. Na een jaar of drie legden ze een boot in de Amstel en deden ze live verslag van de hele Parade, met gasten. Een beetje hetzelfde wat AVROTROS nu doet. AT5 heeft dan ook de meeste beelden van de beginjaren.’

Voormalige AT5-presentator Frank Awick herinnert zich dat de stadszender inderdaad van het begin af cameramensen en verslaggevers op pad stuurden om Pride te verslaan. ‘Met een bootje voeren we langs de deelnemende boten om deelnemers te filmen en te interviewen. Overweldigend om dan al die juichende en klappende mensen te zien als je onder een brug vandaan kwam. Van mezelf ben ik best wel verlegen… Om drie of vier uur raceten we dan naar de studio in de Regulierdwarsstraat. Van tevoren had ik muziek uitgezocht, dat monteert makkelijker. Je had eigenlijk nauwelijks de tijd om keuzes te maken, want om zes uur ging het al de ether in. Eerst waren het kleine nieuwsitems, later reportages van een half uur of zo.’

Een paar jaar lang verzorgde de bescheiden omroep zelfs een liveregistratie van het evenement. Awick: ‘We hadden een grote boot in de Amstel bij Carré liggen en later bij de Westerkerk. Vanaf die boot filmden we de Canal Parade en we ontvingen ook artiesten en gasten zoals Ellie Lust, Boris Dittrich en Berget Lewis. Natuurlijk maakten we ook reportages van andere activiteiten in die week. AT5 zendt bijvoorbeeld de Pride Walk nog steeds live uit. Na Koningsdag is Pride het grootste evenement van Amsterdam, dus logisch dat we hier aandacht aan besteedden. En de tolerantie en de vrijheid waar Pride voor staat, paste ook echt bij AT5.’

Sinds 2010 verzorgt AVROTROS de uitzendingen rond de botenparade – de eerste jaren nog in coproductie met AT5. De compilatieuitzending heeft in 2010 opvallend veel paraplu’s in beeld – het regent behoorlijk die dag. Verder spat de uitbundigheid van het scherm. Toch slaat verslaggever Abdellah Dami al vrij snel een serieuze toon aan. ‘Wat moet er nou gebeuren voor meer tolerantie in Nederland?’ vraagt hij aan een jonge vrouw die ‘Flirtation’ op haar witte hemdje heeft staan. ‘Meer tolerantie, wat je zegt. Mensen moeten iedereen in zijn waarde laten en gewoon zien dat we allemaal mensen zijn.’

Eindredacteur Dorette Kuipers is sinds 2016 verantwoordelijk voor de Pride-uitzendingen. Ze beschouwt het als een pittige klus. ‘Elk jaar word ik er weer mee geconfronteerd dat het niet makkelijk is om iedereen aandacht te geven. De diversiteit in de queer-community is zo groot dat je al snel iemand of een groep overslaat. Of dat je net niet voldoende respect toont voor een bepaalde groep. Wanneer zeg je ‘die’ of ‘hen’? Gebruik je lhbtiq+ of is dat ook weer een label? De een vindt dat je het feest niet genoeg benadrukt, de ander mist weer de duiding. De Pride ligt onder een vergrootglas en daarmee mijn programma ook.’

Omdat de eindredacteur zelf ‘queer’ is, voelt ze zich extra betrokken bij de uitzendingen. ‘De berichten over afnemende tolerantie lees ik anders dan iemand die hetero is. We hebben een gemengd team, met ‘straights’ en ‘gays’. Ik vertel weleens over de ‘coming outs’ die ik elke maand heb. Bijvoorbeeld als ik moet zeggen: mijn vriendin komt ook mee. Daar staan mensen niet altijd bij stil. Het is zó belangrijk dat mensen zichzelf mogen zijn – en zeker op die dag. Het ontroert me nog steeds als bijvoorbeeld de defensieboot langskomt en de militairen salueren. Dan is het altijd een paar seconden stil op de gracht, waarna een daverend applaus losbarst. Kippenvel.’

Het voert te ver om alle programma’s te behandelen die de afgelopen jaren rond of naar aanleiding van Pride zijn gemaakt. De lijst is bijna net zo divers als Pride zelf. De afgelopen jaren werd de kijker onder meer getrakteerd op het vrolijke quizprogramma Pride test en de serie Pride talk, waarin Jurre Geluk het land in ging voor bijzondere verhalen uit de lhbtiq+-gemeenschap. Jan Smit en Kees Tol monsteren in 2012 voor De zomer voorbij aan op de BNN-boot. Zelfs De meiden van Halal varen in 2005 even langs de botenparade – Siep de Haan doet nog zijn uiterste best om de drie moslimvrouwen ervan te overtuigen dat je homoseksuele gevoelens ook moet kunnen praktiseren. ‘Anders heeft iemand geen leuk leven, hoor.’

Martijn Albers (stichting Pride Amstrerdam) ziet dat op televisie in de loop van de tijd meer nadruk is komen te liggen op de inhoud. ‘Met gasten die over hun eigen ervaringen vertellen. Sowieso is Pride Amsterdam een ankerpunt geworden op de Nederlandse televisie. Iedereen kent inmiddels de botenparade, als wereldwijd icoon. Steevast in het eerste weekend van augustus, omdat dan statistisch gezien de meeste kans is op mooi weer. Het belang van de Pride is altijd groot. Kunnen zijn wie je bent en houden van wie je wilt. Dat is de essentie.’

De aandacht voor de Pride op televisie is volgens hem dan ook essentieel. ‘Het is een en-en-verhaal. Als je langs de kant staat, komt de Pride rechtstreeks en keihard bij je binnen. Een ervaring die je voor altijd bijblijft. Maar voor anderen is het super dat ze het via de televisie kunnen volgen. De beelden gaan bovendien de hele wereld over. Pride laat zien dat je verschillen kunt vieren. De hele regenboogfamilie komt voorbij, van jong tot oud, van man tot vrouw en alles daar tussenin. Met televisie bereik je ook mensen die nog in de kast zitten. Of anderen die hopelijk iets van hun vooroordelen laten varen. Een beeld zegt meer dan duizend woorden, kun je nagaan hoe groot de zeggingskracht is van duizend beelden. Pride gaat om inspiratie, om mensen te laten zien dat ze er niet alleen voor staan. Daarom zijn we erg blij met zo’n tv-registratie.”

Ook dit jaar pakt AVROTROS flink uit om Pride Amsterdam in beeld te brengen. ’s Middags live op NPO1, ’s avonds een compilatieprogramma op NPO 3. Dorette Kuipers: ‘Het streven is om dit jaar echt alle tachtig boten te laten zien. Alles onder de bezielende leiding van onze hoofdpresentator Splinter Chabot, vanaf onze boot in de Nieuwe Herengracht. Met elke half uur een nieuwe gast, veelal uit de queer-community. Het past bij de missie van AVROTROS om diversiteit en verscheidenheid te laten zien. Het blijft altijd een spanning tussen het feest laten zien en het te duiden. Dit feest is er niet zomaar, het heeft een urgentie. Daarom laten we ook statements zien van negen mensen. Twee van hen zeggen expliciet: voor mij is Pride protest.’

Siep de Haan zit begin augustus weer aan de buis gekluisterd. ‘Mijn man en ik durven zelf helemaal niet op die boten te staan met al dat uitbundige gedans. En AVROTROS heeft bij ons een streepje voor – en niet alleen omdat we al veertig jaar lid van de AVRO zijn. Ze kunnen in de zomer kiezen uit wel duizend evenementen en ze kiezen voor de Pride. Als je je realiseert dat er in Nederland nog genoeg mensen zijn die niet zo enthousiast zijn over zo’n Pride is het mooi dat ze op deze manier kleur bekennen. Ze kiezen misschien alleen iets te vaak voor de bekende Nederlander. Ik hoef niet voor de zoveelste keer te weten wat Gordon ergens van vindt.’

Martijn Albers: ‘Achter iedere boot, achter iedere deelnemer zit een persoonlijk verhaal. Op televisie zou het soms meer over die verhalen moeten gaan – iets wat je in coronatijd ineens meer zag. Wat betekent die Transgenderwet voor mensen? Wat is de invloed van desinformatie op de regenboogfamilie? Hoe veilig is de stad nog? Ik zou nog wel vaker experts en ervaringsdeskundigen – de echte activisten – aan tafel willen zien en horen. De regenboogfamilie staat op veel fronten nog onder druk. Als je kijkt naar de toenemende onverdraagzaamheid is de Pride in eigen land alleen maar belangrijker geworden. Ook op televisie.’