Hoe verloopt Mazlums strijd om volwaardig Nederlander te worden?

‘Ik heb het gevoel dat ik een tweederangsburger ben’, vertelt de 26-jarige Mazlum Goktas. Hij is één van de circa 11.000 mensen die door gebrek aan documenten geen paspoort krijgt. 

Hoewel Goktas, dankzij een in 2007 verkregen verblijfstitel, in Nederland mag verblijven, heeft hij niet het gevoel dat hij volop mee kan doen in de maatschappij. Voor een succesvolle aanvraag van een paspoort zijn documenten vereist en het verkrijgen van die documenten is vrijwel onmogelijk, volgens Goktas: ‘Iedereen uit de groep van circa 11.000 mensen heeft wel een obstakel waardoor ze niet aan de juiste documenten kunnen komen.’ Daarnaast voelt hij zich ook niet serieus genomen: ‘Je weet niet bij wie je moet zijn met vragen. De IND of het gemeentehuis? Ze sturen je van het kastje naar de muur.’

11.000 verhalen
Ook gaat het niet hebben van een paspoort gepaard met veel onduidelijkheid. Goktas en vele anderen uit de groep weten bijvoorbeeld niet bij welke instantie ze met welk vraagstuk terechtkunnen. En dat is kwalijk, want: ‘Je hebt verschillende soorten verblijfstitels. Het is onduidelijk welk pasje welke beperkingen heeft.’ Wat voor de een onmogelijk is, is voor de ander weer wel mogelijk, licht hij toe: ‘11.000 mensen zitten allemaal in een andere situatie. Iedereen loopt namelijk tegen andere dingen aan. De een loopt vast op dat hij of zij niet het beroep kan uitoefenen waar hij of zij voor gestudeerd heeft. De ander loopt vast op het kopen van een huis.’

Ondanks dat de beperkingen voor deze groep per gemeente en per pasje kunnen verschillen, vormt het kopen van een huis voor hem een obstakel, vertelt hij: ‘Het ontbreken van mijn paspoort blijft een obstakel in het koopproces totdat het kopen van een huis is gelukt. Je moet namelijk een veel langer proces door om erachter te komen welke bank met je in zee gaat. De ene bank sluit wel een hypotheek met je af en de andere niet, hoor ik van vele mensen in deze situatie.’

Reizen
Een ander gemis is vrij reizen, legt Goktas uit: ‘Ik vind reizen het leukste wat er is. Maar het wordt mij bijna onmogelijk gemaakt om dit buiten Europa te doen.’ Zo moest hij een Verklaring Omtrent het Gedrag overhandigen, toen hij een reis naar Thailand wou maken met een vriend. Voor die aanvraag moet hij aantonen dat hij minimaal 1000 euro op de bank heeft staan. ‘Ik heb de aanvraag vier maanden van tevoren ingediend. Ik moest allerlei documenten overhandigen bij de ambassade en daar gaat veel tijd overheen. Een dag van tevoren kreeg ik te horen dat het was goedgekeurd.’ Terwijl het aanvragen van een visum voor hem betekent dat zowel het hotel als de vliegtickets geboekt moeten zijn. ‘Dat bracht veel spanning met zich mee. Ook voor de vriend met wie ik deze reis maakte. Hoewel hij zelf niet door een dergelijk proces moest, wachtte ook hij in spanning af’, legt hij uit.

Werken
Ook tijdens zijn studie kreeg hij te maken met beperkingen, vertelt hij. ‘Ik had niet de kans om een stage in het buitenland te lopen tijdens mijn mbo-opleiding, omdat het erg onduidelijk was of dit überhaupt mogelijk zou zijn met mijn type document. Hierdoor liep het proces zodanig uit dat het niet meer lukte.’ Nu is hij bijna klaar met zijn hbo-studie communicatie. Terwijl klasgenoten zich inschreven voor een stage in het buitenland, sloeg hij het over: ‘Het is pijnlijk om afgewezen te worden om je documenten. Je wilt de confrontatie vermijden.’

Tijdens zijn huidige studie verliep ook zijn verblijfstitel. Hoewel hij zijn aanvraag ruim een half jaar van tevoren had ingediend, werd het niet op tijd verlengd. ‘Mijn pasje was verlopen. De aanvraag liep nog. Dit betekende dat ik ruim een half jaar het land niet uit mocht. Ik leefde in enorme spanning: ging mijn school mij uitschrijven? Kreeg ik studievertraging?’ Je leeft in onzekerheid, vertelt hij. Van die onzekerheid is hij niet af, zegt hij. Nu hij bijna afgestudeerd is, vraagt hij zich af of het gebrek aan een Nederlands paspoort een barrière gaat zijn op de arbeidsmarkt. ‘Voor sommige banen heb je namelijk een Nederlandse nationaliteit nodig’, aldus Goktas.

Hoe zit het? 
- Generaal Pardon. In 2007 kregen zo’n 27.000 mensen via het zogenaamde ‘generaal pardon’ een verblijfsvergunning. Het ging hier om mensen die al lange tijd in Nederland wonen of kinderen die hun geboorteland, of dat van hun ouders, amper kennen. Met die verblijfsvergunning konden zij in Nederland blijven en zouden ze het land niet uit worden gezet. Enige tijd later zouden ze dan in aanmerking komen voor een Nederlands paspoort.

- Wetswijziging. Maar door een wetswijziging in 2009 bleek dat voor een grote groep onmogelijk. Voor de aanvraag hadden ze vanaf dat moment namelijk documenten uit het land van herkomst nodig. In veel gevallen zijn de mensen waar het hier om gaat helemaal niet in het bezit van deze documenten, wat het voor hen onmogelijk maakt in Nederland een paspoort aan te vragen.

- Motie. Dat leed wordt erkend door de Tweede Kamer, die vorige maand een motie heeft aangenomen om deze groep alsnog de mogelijkheid te geven een Nederlands paspoort te krijgen. Maar daarmee is het nog niet geregeld.

- Onderzoek. Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol raadt de motie even later af en zegt opnieuw onderzoek te willen instellen. Ze heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) gevraagd de bestaande onderzoeken nog eens op een rij te zetten. Vervolgens moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aanwijzen welke mensen, om welke redenen, welke problemen ervaren. Voor de zomer is de beoogde deadline.

- Nieuwe motie. In een nieuwe motie aan de Kamer, die SP-Kamerlid Jasper van Dijk samen met CDA-Kamerlid Anne Kuik heeft ingediend, wordt gepleit voor het directe uitvoeren van de eerder aangenomen motie. Volgens Van Dijk is er genoeg onderzoek waaruit blijkt dat de motie als zodanig direct kan worden uitgevoerd. En de Kamer is het met hem eens. De motie wordt door een meerderheid in de Kamer aangenomen.

Ook blijft media-aandacht niet uit en ook VluchtelingenWerk start een petitie: wij horen er ook bij, is de boodschap.

Om wie gaat het?
De afgelopen maanden heeft BNNVARA verschillende 'pardonners' gesproken. Zij vertellen over hun ervaringen en de dingen waar zij in het dagelijks leven tegenaan lopen omwille van het ontbreken van een Nederlands paspoort.

Lees de verhalen van Yosef, Marine, Dianna en Dina hieronder.