Hoe verloopt Marines strijd om volwaardig Nederlander te worden?

Elfduizend mensen wachten al zo'n veertien jaar op de toezegging dat ook zij écht mee mogen doen. Maar die blijft nog steeds uit. 

Net als Yosef is ook Marine een van de elfduizend mensen die tussen wal en schip is gevallen. Ze heeft wel een verblijfsvergunning, maar geen paspoort. Ze voelt zich Nederlander, maar mag zich niet zo noemen. En ze wil officier van justitie worden - volgend jaar is ze klaar met haar bachelor - maar dat mag helemaal niet.

Begin dit jaar is Yosef te zien in Op1 om over zijn situatie, en die van elfduizend anderen, te praten. Hij wordt voor het grote publiek het gezicht van het kapotte generaal pardon. Maar wat velen niet weten is dat de nu 21-jarige Marine al jaren dezelfde strijd voert. Tot nu toe zonder succes. ‘Het is heel lastig om gehoord te worden’, aldus Marine.

Hoe zit dat precies?
In 2007 kregen zo’n 27.000 mensen via het zogenaamde ‘generaal pardon’ een verblijfsvergunning. Het ging hier om mensen die al lange tijd in Nederland wonen of kinderen die hun geboorteland, of dat van hun ouders, amper kennen. Met die verblijfsvergunning konden zij in Nederland blijven en zouden ze het land niet uit worden gezet. Enige tijd later zouden ze dan in aanmerking komen voor een Nederlands paspoort.

Maar door een wetswijziging in 2009 bleek dat voor een grote groep onmogelijk. Voor de aanvraag hadden ze vanaf dat moment namelijk documenten uit het land van herkomst nodig. In veel gevallen zijn de mensen waar het hier om gaat helemaal niet in het bezit van deze documenten, wat het voor hen onmogelijk maakt in Nederland een paspoort aan te vragen.

Documenten
Dat leed wordt erkend door de Tweede Kamer, die vorige maand een motie heeft aangenomen om deze groep alsnog de mogelijkheid te geven een Nederlands paspoort te krijgen. Maar daarmee is het nog niet geregeld. Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol raadt de motie even later af en zegt opnieuw onderzoek te willen instellen. Ze heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) gevraagd de bestaande onderzoeken nog eens op een rij te zetten. Vervolgens moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aanwijzen welke mensen, om welke redenen, welke problemen ervaren. Voor de zomer is de beoogde deadline.

Officier van justitie
Marine komt in 1999 als baby vanuit Armenië naar Nederland. Acht jaar later krijgt ze via het generaal pardon een verblijfsvergunning, die op den duur omgezet zou kunnen worden in een paspoort. Maar dat is nooit gebeurd. Nu loopt Marine dagelijks tegen de grenzen van haar bestaan op. Tijdens haar studie tot officier van justitie weet ze dat ze, hoe goed ze ook zal worden, haar droombaan pas daadwerkelijk kan gaan uitoefenen wanneer haar status verandert. ‘Ik heb echt een paspoort nodig voor mijn baan. Dus het gaat nu echt over mijn toekomst, om mijn rechten. Mijn carrière wordt beperkt; niet omdat ik een mindere jurist ben, maar omdat ik gevlucht ben.’

Verblijfstatus
Maar daar blijft het niet bij. Ook op dagelijkse basis, bij dagelijkse handelingen, loopt ze aan tegen het feit dat ze geen Nederlandse nationaliteit mag dragen. ‘Bijvoorbeeld in de supermarkt: als ik alcohol wil kopen ben ik blij dat ik nu mijn rijbewijs kan laten zien. Daarvoor moest ik mijn verblijfstatus-pasje tonen. Het voelt gewoon heel beschamend om dat te laten zien.’ Daarbij wordt het document ook niet altijd direct herkend, wat betekent dat Marine aan een willekeurige supermarktmedewerker haar verhaal moet uitleggen. Maar ook op het vliegveld, waar Marine haar eigen vriend zonder moeite langs alle controles en poortjes ziet gaan en zelf altijd tegengehouden wordt. ‘Je moet steeds alles uitleggen, maar er is niet altijd begrip voor je situatie.’

Monster
Daarom voert Marine sinds 2017 de strijd voor een Nederlands paspoort. Maar het voeren van die strijd is zwaar. Voor Marine was er een ander die de strijd voor de groep voerde. Zij is ermee gestopt. Ook voor Marine is het een zware strijd; het is zo persoonlijk dat iedere opmerking erover pijn doet. ‘Het is heel vermoeiend en emotioneel slopend. Het is alsof jij in je eentje tegen een enorm monster moet vechten. Je mailt de ene na de andere redactie, maar je krijgt geen reactie.’ Daarnaast is het ook een spannende strijd. ‘Iedere keer als er Kamervragen werden gesteld dacht ik: nu kunnen ze niet meer terug, want dit zijn zulke goede vragen. Maar dan wordt het in de antwoorden afgedaan alsof het niet zo erg is. Echt genadeloos. Dan ben je weer terug bij af, dan moet je weer zorgen dat je het relevant houdt.’ Hopen doet ze dan ook niet meer, zelfs niet toen de motie door de Kamer er was. ‘Ik waarschuwde Yosef eigenlijk. Ik zei: “Ik weet dat je heel erg blij bent, maar ga niet van te veel uit.” Ik wilde het nieuws niet minder leuk voor hem maken, maar ik heb hier natuurlijk al meerdere keren ingezeten en weet dat de kans heel groot is dat ze de motie niet uitvoeren, omdat hij niet bindend is.’ Enerzijds was het een overwinning, anderzijds een bevestiging van datgeen waar Marine al jaren tegenaan loopt.

VVD
De komende maanden zullen spannend zijn, even te meer omdat de VVD – de partij van staatssecretaris Ankie Broekers-Knol – opnieuw de grootste is geworden. ‘Geen enkele verkiezing was zo spannend als deze. Nu ben je zo dichtbij, maar de huidige staatssecretaris laat ons gewoon in de steek en ik hoop de volgende niet. Maar het is echt maar afwachten.’ Daarom zal ze zich de komende maanden – en misschien zelfs jaren – blijven inzetten hiervoor. ‘Ik wil laten zien dat dit gaat over een grote groep jongvolwassenen die gewoon aan hun toekomst wil werken maar daarin beperkt wordt.’